XML version dated February 14, 2024. © Douglas R. Parks, Indiana University.
5
Bloody Hands and the Star Boy
Alfred Morsette
| wah – štoh – wetatunaaʾiitíštA šinikuusuxtaaʾii- tawaawaaWIhú natiniiNIštaanawáNA atikáʾ na atináʾ. |
| atináʾ tikuhnunáhAs piiráʾuʾ AhnatuúxU atsú niina- tuuxAtkawaawooxukú NIhkunaaʾiiwaawaátI atíkaʾ wenakunaaʾiitIhú číkuʾ. |
| wah – tuuneskoóhAt neskaRAhkatAhaáhniniʾ – aNAhunuuwaáWI Axtóh nookanatuhneesiíšuʾ tsu taanikutuhnaaʾiitUxúʾ NIhku- naaʾiiwaawaátI. |
| noo wiináxtš noowitiwaákoʾ – atíʾAx tatinihnaatéʾ. |
| – tatskáʾ aatataweekoóčI nuuNAhukakaahunuuwaáWI. |
| tatskáʾ číkuʾ NAtkiihUhtaweekoóčI iiNAsaapaahnú tuuNAhunaanúhAt. |
| na noowitiwaákoʾ tinaákUx hiʾáxtiʾ wah tsu tAxíʾ wiítA. |
| na neeNAsšaWIsátA štoh tAxiiNAhíštA. |
| kooxiínaʾ Ištóh neeNAsšaWIsátA niikooNAxuutaawaaníštA niiweNAxwaawanuxtáNIt. |
| wah noowiteehUhtakaáʾ tinaaríčI wiináxtš. |
| niikoh- nuúta niikohnuutAxítIt – wehneehUhtakaáʾa – noowiti- ʾuúkUt niitinataraakunuuwaáWI tiNAhunásA čeésuʾ. |
| wah – tinaákUx – wiináxtš – nuuwenaátA – nooweniwaawanú Ahnutunaahweewaarikú tinaaríčI wiináxtš – nuuwewitáʾ – áskAt. |
| wehnaátA noowituhnaaʾeéRIt wehnaaraaWIškaaʾaáhu niiweNUtwiʾuúʾA. |
| tinaaríčI – wiináxtš – witiwísAt. |
| noowiteekaáwa akanaanataáʾuʾ. |
| tiraakAxíšIt AhnaakaawaáWI. |
| wehnaátA wiítA Ahnoowiteekaáʾ. |
| noowitiwaákoʾ čukú NAxiínaʾ. |
| Ahnootatiwaawanúʾ čeésuʾ. |
| tAhnaaNAxwéʾ číkuʾ niiNItkuuxUhuhwanú. |
| na noowitiwaákoʾ tinaaríčI wiítA -- noowitiwiitaNIhuúʾU -- witiwaákoʾ aráh Axtóh nootunaahé tiweNAxiína. |
| tat- skáʾ NAxkuuxUhuhwanú tiihéʾ číkuʾ nakukunuusiinawaakoóčI číkuʾ nakukunuutaawaanú niinatiniinaanoswaáWI. |
| tinaarícI wiináxtš nikuwewitiniisiinawástA. |
| wah noowitAheéšaʾ noowitiwaákoʾ wah wetAxkuh- naatačiwaapiinúxtA. |
| iinaakaáWI– xuúhuniʾ– niiNU- suuwatUhwiʾuúʾA na kaakíʾAt. |
| na kaakIhaakeeríWAt číkuʾ. |
| (wah – niiháʾ – tátskaʾ – aatoohneésš – atíkaʾ siinó tinúxkUx kananaatiwaákA tičé nuúʾUt weninaanúhA saakarikúkUx. |
| Axtóh čukú nuxtsaweekáʾIt saakarikúkUx.). |
| tsu tuunaakaawaáWI nakuhnaawee- waarikú. |
| a číkuʾ tIhuúkAt natiniinaanooswaáWI. |
| atsú iinaakaáWI kaakAtwískaʾ číkuʾ NAxkištoókUt. |
| na witAheéšaʾ anookanawitiiwanúʾ wiítA. |
| wiítA xaawaarúxtiʾ wituxtá xaačiišawatá. |
| witanuuNUxtsáskUx tsástš. |
| nikuwiti- waʾá xaawaarúxtiʾ. |
| na kuúNUx witanuuNUxaaxtawíkUx. |
| nikuwitIhaaNUtwaʾá kuúNUx na xaawaarúxtiʾ niku- witiwaʾá tsástš. |
| nikuwituutaánuʾ tinaákUx wiítA šohnatšičiínaahNA. |
| na číkuʾ noowitaáNAt tinaákUx wiítA wehninii- siinawá tinaaríčI wiináxtš wehniniisiinawá weNAhkuwaawanú. |
| číkuʾ NAhkučitaʾuuneéRIt hawá noowitatawiraáʾ. |
| tehnaakAhnaáhkA niiwenawanú. |
| noowitiwískaʾ tičé tAxuúʾUt naaxakaáWI kananaaxiWIskáʾA aaxteewaataáNA. |
| nootíʾAt tinaaríčI wiináxtš – saakarikúkUx – wenaraa- ʾiiranitkú. |
| wah tehnawísAt niikóhnoʾ saakarikúkUx. |
| nootIhaakeeríWAt wenačirikuukátA wehnuhnaaʾéRIt. |
| noowitikotkaariwiíkUx saNIškoótuʾ naahkawooruutikú sáhniš. |
| waaxtóh kanuhneesiíšuʾ niikohnaačitaáNIt niinooNAhkuutuúʾA sáhniš. |
| wah tiwehnaWIskáʾA aatAhaakoósA nookanawitiihaa- keeriitikUxítIt. |
| uu taRAhtšíniʾ witIhaakaʾús. |
| saakarikúkUx noowitiRAhpaáta paátuʾ Ahnatstakaawaa- hakú niiʾAhnareekáWI. |
| nuu nootíʾAt niinaakaáWI. |
| saxtš tI- huúkAt anuunaaríčI xaawaarúxtiʾ noowitiwaákoʾ wah šuuxičinaanuúʾU. |
| na witiwaákoʾ nuunaroósI haanuútuʾ škuxtaánu. |
| na tinaákUx tsástš – neešíʾu – anuunaaríčI. |
| a nikunoowituúta tinaákUx wiináxtš. |
| a noowitiraánu xaawaarúxtiʾ haanuútuʾ. |
| noowitiwaákoʾ witiituxkaa- wačiínoʾ. |
| naahuunéʾ wekaakIsihWAhúxtA. |
| noowitiwaákoʾ šuuxukáʾAt aninačískUx. |
| noowitipAxteskunaaNUstAhkataáʾA. |
| noowitiwaákoʾ aniinuuNAsaaríčI witii- šuxkawaawáNIt. |
| uu wituhnuuNUxíwa naahneesítA. |
| na noowitiwaákoʾ aninaroósI – NAhnaaničitawíʾuʾ – škuu- suxtatkakúx. |
| wah wetAxkiičitawiitíštA. |
| koxtakuuraahnaanunáhAs tinataraahnaanoótA táWIt. |
| tinaaríčI – wiináxtš nootiičítawiitIt – xaačiišawatá. |
| noowitiwaákoʾ wah tuuwekutsitwiʾúʾ hunaanapsíniʾ. |
| kaakiraawiroohuúʾU – tiweNA- sihwáNA. |
| wekaakuhnaata- RIsčiraʾá aniwenaátA. |
| uu wehneskataraaNAsá noowituutIska- tAhaaniripIhkaawaʾaáhuʾ wehnaáʾa wehnaaraawiína kát huupirítš. |
| tsu tinaátA wiiteešútš wewitipinúʾ xaawaarúxtiʾ. |
| witiwaákoʾ wekaakuhnaataRIsčiraʾá. |
| tiwešinawáNA tiwešinawáNA uu witAheésaʾ noowitiwaákoʾ tinaaríčI – xaawaarúxtiʾ – wah wetikiihuu- nawiiʾaaNIšaáhuʾ. |
| wah šuxčiwákuʾ sčiríhtš nawačeéhu nawakAhuutaʾá. |
| nikunoowituutá tinaákUx wiináxtš wenehkuwakA- huutaʾá – sčiríhtš – sčiRIhtaakAhkúsuʾ – niinawaakAhú. |
| – na tinaaríčI xaawaarúxtiʾ noowititaRAhtšwá. |
| noowitiwaákoʾ wetuutapitaaháxtA. |
| nuu šinawáNA noowitiihaána. |
| nooWIšitíWA wehneečitaweétA. |
| wah witiwaákoʾ wah siináNI tiiháʾ tiwenee- ʾítAt niiNAxWIskáʾA niiNAxtaatooxwaawanú aatootaa- waanú. |
| tiweneeʾítAt – saNIštaapé. |
| hawáh štakaáhAt aniNAxuutakoóčI neeširanoowáʾa. |
| neešuNAsawitareewaápI niitinatiniisaahnaa- ničitawaáWI. |
| neškupAxtáʾIt naahneesítA aniNAxtaáhNA. |
| na niraapaatuʾaáNA neešiínaʾ. |
| taanikuneešiwaákoʾ xaakaatít – kunataáʾU– weNAxkuʾá. |
| na xaaNAhkatá kunataáʾU na xaačiRAhpáhAt kunataáʾU wah niikohnuhnaanaanúxtA naapaatúh niikooNAxih- taRAhčíšAt. |
| wah nikuwetatoohnaa- teewáNIt. |
| wah tsu wetAxwaawanúxtA naawiinakuúnuʾ tsu – tatootAsíštA – niiwitikooNAxuhnaahunuuwaawaa- NAxíštA. |
| witiwaákoʾ wah witiišuxtipaána. |
| tatuhneesiíšuʾ niiNAxiína. |
| tinaákUx wiináxtš nikunoowituúta noowitiranoowaawaʾá aNUsuuxakoóčI. |
| wituNAsawitareewaápI NAhnaaničitawíʾuʾ. |
| tinaákUx wiináxtš nooteéʾaʾ. |
| wehnareewaawatíRA noowitanaaWIštaanúʾAt. |
| nikunoo- witUtwiʾuuxítIt – nuu – wehnaátA. |
| anuú – iineetuuNIskáhAt uu – iineetuu- NIskáhAt witaraaWIškaaʾaáhuʾ. |
| noowitiiwanúʾ – wiináxtš. |
| kanawitiiraaníhtš – wiinásts. |
| xaaNAhkáta witanuhnaaxtawíkUx. |
| uu ikaániʾ WIšitanuunáka. |
| witiwísAt tinaaríčI wiináxtš. |
| noowitiwaákoʾ tinaaríčI wiináxtš čukú NAxiínaʾ. |
| noowitiwaákoʾ Ahnootatiwaawanúʾ čeésuʾ. |
| – wituhnaathaanáwiʾ iipAxkoóʾAt – weeNUtčiríkUx. |
| noowitiwaákoʾ tátskaʾ aasiiNAhtakoowaakoóčI aasíhtiRA. |
| atíkaʾ tiniiNIšUhuunaaʾít. |
| atíkaʾ wiináxtš – anuú – kutaáʾ. |
| a neewaakaáhuʾ tátskaʾ aasiiNAhtakoówa. |
| noowitiwaákoʾ štaanápaaʾAt aa atíkaʾ tiwaákoʾ – šitakootikUxuúkuʾ. |
| witiwaákoʾ tinaaríčI Axtóh kaakíʾ nikuNItkuutaáNA. |
| tAtkaapaátš niitiNAxuútA. |
| NItkuwaawanú tákuʾ kaakatiníhkUx. |
| noowituutUhuunapítaahAt tinaaríčI štaanápaaʾAt. |
| witi- waákoʾ atíkaʾ tiwaakaáhuʾ tákuʾ kaakatiníhkUx. |
| tAtkaapaátš niitiNAxuútA. |
| atsú neetskáʾ aataraahtíRA – a neetskáʾ aataraahnaanoótA niitišináxkUx ákaʾ. |
| noowitiwaákoʾ atíkaʾ tiwaákoʾ wetAxiiNAhíštA. |
| tinaákUx – súxtIt – weh- nuuteéRIt tiičíWI. |
| kaakíʾ sáhniš tiiháʾ nataraakunuuwaáWI. |
| wah šuxwiítIt ootítš nooNAxkuwaawanú. |
| nooWIšitikaanúnoʾ wešinawaawáʾA. |
| ikaániʾ wehniniinaaʾiiwaawaátI tsu tinaákUx wiináxtš wewiteewi- čirikaáʾAt či naaxičíWI. |
| a či naahuunéʾ kana- naaxiínaʾ. |
| witiwaákoʾ wešiNAxkuuxáwa na kaakUsta- kaasuúhuʾ. |
| noowitiwaákoʾ aa číkuʾ kaneenuúʾUt. |
| noowitiitIsáWI niiʾAhnuxwaákA Itkanaahtuúsuʾ wehnakUxkakAhuukawaakaroóku. |
| wah – niinuutaawaanú sčiríhtš – wewiteekaasawiričitáʾ šinehkuutakAhtakakaasuúhu šinehkunuuNUxkáʾIt. |
| tinaákUx wiináxtš pAxkoóʾAt nootičitoóhaasAt. |
| nuukuwitaahwakaraanúʾAt sčiríhtš wenapIhnásAt. |
| wewitiraačeéʾA – wehnaaheešá – kanawitiiRIhkaasuuxítIt wiináxtš štaanápaaʾAt. |
| wešiNAhkunaaʾiiwaawaátI witiwaákoʾ štaanápaaʾAt hiiš tatuuseeriitšwooxuúkuʾ na natakuraahneešaáNU suúnaaxuʾ – čiitíʾIš tiraná. |
| uu – šitikuraasíštoʾ weNAtkuraakAhtakoówa wešinakukuutuuʾiinú weNAtkuraa- kuuseeriitikú. |
| tinaákUx pAxkoóʾAt noowitičitawiítIt. |
| atsú tinaaríčI štaanápaaʾAt noowititawiraáʾAt. |
| WIšitinikawaatšítIt tinawaaríčI suúnaaxuʾ čiitíʾIš suunawaráʾ šinehkurehtáko. |
| a noowitiwáčiʾ aa kohnaapAxpIskháʾ. |
| tsu tinaákUx kaawitáhtš noo- wititooxwooxítIt tinaákUx pAxkoóʾAt. |
| wekaakiiNIsšUhuuNIsáhniš weNAhkuuteériku. |
| kukaakuunawíʾIt – uunaraanoótA – šinehkuhnuuwéhku. |
| noowitiwaákoʾ štaanápaaʾAt ka weNAxuutaákeeRIt. |
| witiwaákoʾ pAxkoóʾAt heeʾ. |
| nakuraaNAxwé axuhwakunaasíhtš. |
| neetuhneesiíšuʾ niinawačeéhu. |
| wehnaátA hawá štoh niikohnuhnaanaánuʾ niku- wehnuutaawaanú noowitiWAhtíkUx noowetoohnaánaʾ. |
| haa tatakuraaNAxUhuunaaníštA. |
| na taanikuneewaákoʾ natakuraahneešaáNU – wititawéʾ – uukaʾiwaapIsíšuʾ. |
| tákuʾ niinikootíkA tinawaaríčI – suúnaaxuʾ – nikukooxeeNAhtákuʾ. |
| nikuwitiwaakaáhuʾ AhnaWIhtíkUx wehnuNAhwó. |
| natsú noowitiwaákoʾ tinaákUx pAxkoóʾat aa sii- náNI tuuxičitawiítIt kunahUxtAhkatá. |
| tátskaʾ aatoohnaaweerikú niikohnuutAxitíštA niinaRAxUhuunaánu. |
| noowitiwaákoʾ štaanápaaʾAt atíkaʾ tiwaákoʾ tiwískaʾ aataátA niiwenaRAxUhuunaánu. |
| aa atinátš na kaakiwiísAt. |
| – tatskáʾ aatohnaaʾeerikú. |
| – koxtiri- kaahtawaawanúʾ. |
| wiináxtš witiičitawiítIt xaaNAhkatá wešohnii- tUhuNUhtawó wehnuNAhwó niiwehnaRA- xUhuunaáNA. |
| čituúʾuʾ witiraaNUhtáʾAt. |
| noowitiʾuuneeričít kunahUxtAhkatá. |
| nootiihUhkatáʾAt niiʾAhnanuunaríčI. |
| noowitiwaákoʾ wetatiínaʾ. |
| tatskáʾ NItkiičitáWI xaakaatít. |
| noowititikawaawáNIt huuNUxwaapIsíšuʾ. |
| noowitiraa- WIhkatáʾAt čeésuʾ. |
| wehniinaNAhnunuúWI – AhnuutakoóčI – uukaʾiwaapIsíšuʾ noowitikoótIt. |
| noowitIhuNAhát Ahnuutaánu. |
| xaawaarúxtiʾ wehNAhuNAhátkA – AhnaraáhNA – wewitirá pAxIskuúxuʾ. |
| noowitii- čitawiítIt kunahUxtAhkáta weNAhkoopaawanikú wehnaáʾa. |
| WIšitiitUhuNUhtáwoʾ AhnaRAxUhuunaánu. |
| hee – tinaaríčI – kanikunóxtA wenakootíkA uukaʾiwaapIsíšuʾ. |
| tinaákUx wiináxtš witiwísAt. |
| hee štaanápaaʾAt ka weNAxUsuxtaaʾeéRIt. |
| ee wetatsuxtaaʾeéRIt wenaRAxUhuunaánu. |
| kaakatuhneesiíšuʾ šiʾeehkootíkA. |
| wekaakuhnaaʾiitáWI AhnuhteeriiʾaáhNA kanikunóxtA wehnakootíkA uukaʾiwaapIsíšuʾ. |
| nikuwewitiwaawačiʾaáhuʾ suunawaráʾ. |
| tsu – tinaákUx – suúnaaxuʾ wewititaraahAxoohásAt. |
| wekaakeesšUhuuNIsáhniš wehnanoosteéʾU tinaákUx wiináxtš. |
| hUhtiísuʾ noowitaahUxítIt. |
| tinaákUx suúnaaxuʾ noowiteéʾaʾ. |
| nootatiitAxunaná wiináxtš anátš – tiiháʾ– tišiNAxinihwanú. |
| uu šikanaNAxeesšteehuúʾU tišinaákUx wiináxtš. |
| wenehkoohtakoówa tinaákUx suúnaaxuʾ a či nikunoohniráʾA tinaaríčI wiináxtš. |
| hUhtiísuʾ tinaákUx wiináxtš noowitaahtakuúxa. |
| tsu wekaakitakúkuʾ wehnaáhu wehnaranuuwaáhu. |
| tsu inaániʾ weWIšiteenuhnaanuhtóʾ. |
| číkuʾ niinooNAhkuuroóku iipAxkoótU iipAxtsaskotkhaána. |
| nikuweNAhkuwaawačeéhu atsú tinaákUx suúnaaxuʾ kaakeésštoʾ. |
| wah wekohnuhnaanaánuʾ – ItkhaahwaapIsíšuʾ – nootikoótIt. |
| nikuwitsuxtaánuʾ niišaNAhnunuuwaáWI aniweneetúhkUx. |
| naahukoósuʾ nikutehnáʾIt wenehkuNAhWIsá. |
| weNAhkuWIhtikú wetoohnaánaʾ. |
| witiRAxUhuunaaníštA – atsú tinaákUx pAxkoóʾAt nootiičitawiítIt. |
| nootiičitawiítIt kunahUxtAhkatá. |
| wešinehkuutU- huNUhtawó aa tinaaríčI kanikunóxtA nikootíkA šwaapIsíšuʾ. |
| na čituúʾuʾ tiRAhkatáʾAt. |
| noowitiwaákoʾ xaaNAhkatá kunataáʾU NAxkuʾá. |
| aNUsuxtsaaríčI noowititikawaawáNIt. |
| witiraaWIhtaʾiítIt čeésuʾ niiwehnaRAxUhuunaánu. |
| noowitikoótIt šwaapIsíšuʾ. |
| noowitiinuuwáʾAx sanánat. |
| noowitiihUhpaána tinaaríčI wiiteešútš wenakootíkA šwaapIsíšuʾ. |
| tiʾuuneeričít xaaNAhkatá. |
| noowitu- NAsareewaápI aNUsuuxakoóčI. |
| nootIhunáhAs xaa- NAhkatá. |
| noowitiičitawiítIt štaaNIsákUx. |
| weNAhkoopaawanikú wenehkUhuusaʾá aa NAxkUhuusaʾaáhNA ha kanikunuutaaníštA. |
| naahkuuxáwiʾ wenakootíkA šwaapIsíšuʾ nikuwe- nehkuwaawačeéhu. |
| noowitiwaákoʾ atíkaʾ tineéros út. |
| noowitawísaʾ anináʾU suúnaaxuʾ wehnaahtakúʾU skaawítA. |
| wenehkuusáWA weNAhkoohtakuríšA čituúʾuʾ wewitiraahuNAhát niiʾAhnuxwaawaákA naawaaRUxtiíʾuʾ. |
| wah – xaačiišawatá weneečitáWI – ItkhaahwaapIsíšuʾ nikuwiteekiRAxá tiwehnoohnaána. |
| ItkhaahwaapIsíšuʾ tákuʾ niinikootíkA tinaaríčI suúnaaxuʾ tákuʾ – nikukooxeeNAhtákuʾ. |
| tákuʾ niikóhnoʾ – tinakawoo- tikú niinakuúxU naahukoósuʾ šikaakAsiitIsiíšuʾ. |
| atsú tinaákUx– neešaánuʾ – šeeneehaanaáNU tinawaaríčI suúnaaxuʾ – noowitíroʾ – kawíʾuʾ niíšuʾ. |
| anuú huunískAt noowituNAsaRAhiínoʾ nii kawíʾuʾ AhnáWI. |
| noowititaʾiítIt AhnuhteeriiʾaáhNA. |
| noowituuNUhuníWIs xaačiišawatá AhneečitáWI weNAhkukatoókUt. |
| tuhniraanúʾAt niikóhnoʾ ItkhaahwaapIsíšuʾ. |
| nootuutUhuunapítaahAt wehneehUhkata- weétA. |
| atsú – tinaaríčI neešaánuʾ – nootikaxkásAt niikohniíhiʾ niikohnakataáhkoʾ. |
| wekuwituutAhuúnuʾ tinaátA wiiteešútš. |
| nootiihuunaahka- ʾuúkUt.– tiraahuNAhát. |
| witihkaxtaʾaanúʾ niiwenitčipIšawíhA. |
| wewiteépIt wehnaWIskáʾA aatootísIš tačé noʾ tinakawoo- tíku. |
| nootiwísAt niiʾAhnuutaánu. |
| wenehkučiraahanáʾU uu wenehkuwaawáʾA atsú suúnaaxuʾ wewitikaaʾá skaawítA. |
| ikaániʾ wewitiitAsíštA tinaaríčI suúnaaxuʾ. |
| noowitiwaákoʾ tinaákUx pAxkoóʾAt hee nataahtakúʾU wetikukaaxIsaNAxkáWA. |
| iinikukaaxtaʾaáNA haáʾAx tuhnáʾA. |
| tikukaaxkásAt kawíʾuʾ na neéka na weneekukaaxuutáʾAt. |
| atsú nuuháʾ – niineetuuNIhuúNU – AhnaawakA- huutaáhu neešaánuʾ tiwaakaáhuʾ kawíʾuʾ witina- tuunapítkA tatskáʾ naakuʾá. |
| a nikukoóxiʾ nikutkaawiítIt. |
| wah – sčiríhtš weNAhkUhuukátA – nikuʾaatáʾU aataraakIhtaahtakúʾU – tinaraanoótA suúnaaxuʾ – weNAhkukaax- taaruxuukátA sčiríhtš. |
| tinaaríčI neešaánuʾ hee tiičíWI. |
| WIšiteenuhkaáraʾ wehnuutaawaanú apAhníniʾ nikuʾaatAhaananiwiítIt – tinawaaríčI suúnaaxuʾ – sčiríhtš sčiRIhtšutaRAháxuʾ. |
| tsu tinaákUx suúnaaxuʾ noowitiihUhkatáʾAt. |
| witiwaákoʾ – atíʾAx – tatiínaʾ. |
| wenikoohtakúʾU tiWIskáʾ axkuutIsawíhA. |
| kawíʾuʾ witAxUtkaaxčipIšáWI. |
| nooWIšitiisiRAxkatáʾAt tinaákUx wiiteešútš. |
| tinaákUx wiítA neešaánuʾ noowiteeri- waátaʾ nátš kawíʾuʾ. |
| – noowi- tuutoohtawiítIt. |
| a či nikunóʾ wenakawooruutíkA nuuxačeewaahú natakuhtahNAhnunuuwaáWI. |
| – hawáh wetikutkaawiítIt. |
| – wah kUxtaweésuʾ wetatiniíʾIt. |
| – wah – tinaaxitúhkUx tinaaríčI kUxtaweésuʾ nikuwetaraakítuuʾU. |
| noowitiwaákoʾ – tinaaríčI – nooNUsúx. |
| na atíkaʾ – kaakunaáhe – aatuuNUxtaanuuwanú. |
| a číkuʾ kaakuúʾUt tsu wetsíhtI. |
| noowituhnaaʾiitáWI hiʾáxtiʾ niiʾAhnawaákA taanikuti- waakaáhuʾ. |
| wah tuunaraanoótA – inaániʾ – tinaaríčI skaawítA wešineenuhnanuuwaáhu – xúhtš – uukawitshaánuʾ aa kaakeésšoʾ. |
| šitAxUsuxWAhnoohuunaawaanuuxuúkuʾ. |
| wehnawaawaakAhú noowitiRAsaawátAt táWIt suunawaráʾ. |
| witiwáčiʾ aa wetataraahnaanoóxAt niiwenatoohnaakaáNA šiiNAsiisuxtuuwéhku. |
| a – či – wiiteešuniwaaraáʾuʾ kóhnoʾ. |
| ninootuúta AhnarooʾaáhNA nuxpAxkoóčI. |
| čiišaáʾA wiitaniwaaraáʾuʾ. |
| nawáh – noowitIhaananiwiítIt. |
| wah tinaákUx – suúnaaxuʾ nootíhnoʾ piiráʾuʾ. |
| šuúnatš witíʾ noošinaraáhNA. |
| noowitiwaákoʾ wah – nataahtakúʾU wah – wetikoosšuhkaa- ʾiíšAt. |
| – atíʾAx wetikutkAxaáhuʾ. |
| – kaakatíʾ tiiháʾ NAxtakunuuwaáWI. |
| nuuneskoóhAt nikutatiínaʾ atíʾAx – niinaákUx – šiNAxuuteerikú – sákaaʾA – nataáhu wenaakUheešahIštáNI. |
| sákaaʾA naRIhuúNU nikutátiiʾI atíʾAx. |
| tiWIskáʾ aatooteerikú tinatiníhkUx piiráʾuʾ. |
| nawáh nooteečitstáʾ suúnaaxuʾ AhnačíkAt weniinipakú. |
| witiwaákoʾ číkuʾ kaakuúʾUt. |
| tsu koxtsiráxAt tinaaríčI suúnatš. |
| tsu tátskaʾ tináxkUx kaawitáhtš nikUšiNAxkuutíRA. |
| tiRAhkaáʾAt – čiNIhsísuʾ. |
| tinaákUx – wiiteešútš wenawakaraanáwo wešinawaaWIhtikú hiʾáxtiʾ nootiwaákoʾ nawáh – atíkaʾ wetátskaʾ NAxkuwaákA – tičé naaxawitaátA naakučipiriinaáNA niiNAxkoowitaátA. |
| noowitiwaákoʾ ikaániʾ wah atinátš wetAxkuxtá. |
| weneškuxtaahnaná niiwenatoosuxtaakhuunaawaáNA. |
| weneekuraakAsštaʾaánuʾ weNAxkuraahnaanuunawaahIštáNI. |
| nawáh tátskaʾ nikuNItkoowitaátA suúnaaxuʾ čiitíʾIš piiráʾuʾ – wenakuranaáhNA – NAsawíʾuʾ wenakUtpsiwaáhNA. |
| nawáh siináNI čukú NAxWIskáʾ aataawitaátA. |
| noowitiwaákoʾ wiináxts tatskáʾ nakuWIsátA niiweNA- xeewitaátA wiítA niitiNAxuútA. |
| noowituuNAhčiRAsawihUxítIt. |
| wah skaawítA šuuxaakeeríWAt. |
| noowitiíkUx ikaániʾ noowituutáxkUx. |
| na uunaákUx inaániʾ – štaanápaaʾAt – noowituutáxkUx WIšituu- náwiʾ taráh. |
| noowitihwaanaʾá na tinaákUx skaawítA Ahnaakaanu- náʾU. |
| na – noowitiwaákoʾ tinaákUx wiináxtš wah – wetiRIt- kAhaaNUhtáʾAt. |
| wah – siškatáWA – waahíniʾ. |
| nooWIšitíRAt – tinaákUx suúnatš – piiráʾuʾ. |
| WIšitičiraawiíkuʾ šohnawaaWIhtikú. |
| nawáh škuusuxtanáʾ čeewáʾut. |
| tuhnaathaa- náwiʾ piiráʾuʾ. |
| hawáh tinaroósI – tinaákUx – nikuwetíʾ tinaákUx suúnatš. |
| atíʾAx tikutkAxaáhuʾ atíʾAx tinotčiríkUx. |
| wah nuukiisuxwiʾuuxítIt skaweéraaʾuʾ. |
| nootiʾuuneéRIt suúnaaxuʾ. |
| noowitiwaákoʾ wah wetAxúhtA. |
| wetAxúhtA – niiNAxtAhnaanoótA. |
| wah – tinaákUx piiráʾuʾ – ničikAxítIt – Ahnačitstaʾá neewaatoosítIt. |
| saxtš neesawaataahUxítIt neešUhuhkatee- riítIt. |
| weneesawaátAhu neešuutuuníkUt. |
| ka natiniínos čeewostaáka. |
| neešiwískaʾ niinaákUx atíkaʾ wetohnuníkUx na – šinaatáNI štaanápaaʾAt. |
| na aaxaahWIskáʾA šinaatáNI nikiitooxtaakitúna nikukooxuúʾUt. |
| atsú tinaákUx suúnaaxuʾ nikunootuutAxítIt niiweh- nawaákA. |
| weNAheešaahUxukú tinaákUx suúnaaxuʾ piiráʾuʾ wehnačíkAt noowitiwískaʾ noowetAxiiraawiíʾot niiNAxwaákA |
| – a – či – natiniíNIt – čeewáʾut. |
| noošitiwísWA niina- raanoótA tišinaákUx – súxtIt štaanápaaʾAt – nuu wehnaRAhčíkAt. |
| noowitiwaákoʾ wah wetataraahNAhnúhtA atíʾAx niinaákUx. |
| noowitehtakUhuNAsačiwaápI na noowitiRAhkatáʾAt nii hiʾáxtiʾ AhnaákUx suúnaaxuʾ. |
| a či naahuúneʾ kananoóxaʾ tinaaríčI wiináxtš. |
| nataáhu sákaaʾA natsapIsú natsapIsUxtIhuúNU nikuwitáʾ hiʾáxtiʾ. |
| wah tinaákUx – wiiteešútš – štaanápaaʾAt wetiraa- hukoóʾUs. |
| nikuwetíʾ – neešaánuʾ – štaanápaaʾAt. |
| wah tinaákUx – nikuwewitituuNAxAhát tinaaríčI suúnatš – sčeewáʾut. |
| tinawaáWI čeewaʾút nikuwi- tíʾIt – suúnaaxuʾ sápat – niiNAxaawaaníčI sčeewáʾut. |
| tákuʾ kaakitáweʾ wiítA kuʾeešaáNU čeewáʾut. |