XML version dated February 14, 2024. © Douglas R. Parks, Indiana University.

10

The Young Woman Who Became a Bear

Alfred Morsette

wah  koxtunaáʾit  naaʾiitUxpakúhtuʾ. 
wewitiraačeéʾA  niiʾAhnuutAxíruutIt  nuuwehnaahtakúʾa  naapakúhtuʾ  tsu  niinatuuNUxAtkookUxuúku  atíkaʾ  wenakunaaʾiitIhú. 
tiraaʾiitUxwaáRUxtiʾ. 

AhnuuxIhtakUhunuuwaáWI  –  anuú  naapakúhtuʾ  –  Ahnaahtakuwaʾá  niikohniíhiʾ  –  anuuháʾ  štoh  –  niiʾaNAhunaanúhAt  hunaanapsíniʾ  na  piirátš  wenehkohtakoowaakoóčI  noo-  tehnuutinaánuʾ  wenakuutawiiruutikUxukú  nakaánus  niWAharít  siinó  kananakuuwaanaáxU. 

noowitiiNIhtakoówaʾ  –  piirátš. 
witiraaNIhuúʾU  –  witi-  nehkuhnaNAhuúNU. 
na  áxkUx  suúnaaxuʾ  Ahwewitiraaníhtš. 
wewitUtpsiwá  nooxíniʾ na čiitíʾIš. 
nooWIšitihnaʾít  wah  –  wetootiiwísAt  –  nikuNAxkúʾU  kuúNUx. 
nikuwitinaawiroókuʾ  –  kuúNUx  –  naakuraaWIhkawaáta  wenehkuunuuwaáxI  piirátš. 
kuúNUx  wetaraawiínaʾ. 
nikuwitiwaawačiʾaáhuʾ  nehkohtakoówa. 
na  anináʾU  suúnatš  nooWIšitihnaʾít  nikuwetootiiwísAt  čeésuʾ  nakúʾU  kuúNUx. 

na  tinaaríčI  suúnaaxuʾ  kanawitiiwískaʾ  kaaka-  tískaʾ. 
nooNUsúx. 
tákuʾ oopiínuʾ  šiisuxtaʾít. 

wekuwituhnaáʾuʾ  šohnihwiraanaáhNA. 

hUhtiísuʾ  noowituhnaawiíʾAt. 
noowitiwaákoʾ  nawáh  nikukooxuúʾUt. 

na  inaániʾ  kanawitiraaníhtš. 
wewitUtpsiwá  nooxíniʾ. 
noowituhnaaʾiitáWI  wah  niišuúxAt. 
šanuxkUxpaána  číkuʾ  –  xaátš  –  niinaRAhkaawaáWI  niinakUhaananipiirákUx. 
na nikutikaáʾAt. 
šaahkUxpaána. 
kutiraáNIš  itiínaʾ  na  neešikáwatAt. 
wah  kaakunaaheeráxtA  niiwenuutAxiruutš-  táNIt. 

na  tinaaríčI  –  suúnaaxuʾ  –  noowitikaʾiíšAt. 
noowitUtpsiwá  nooxíniʾ na čiitíʾIš  wenaʾaanú  kuúNUx. 
na  piirátš  wewitinaniWIswóʾ  niiʾAhnawaraákUx  niWAharihnaákuʾ. 
noowiteeraaWIhkawaátaʾ  suúnaaxuʾ  na  inoo-  witíʾ  kuúNUx. 
noowituuNAhnuuwáʾAx  wehnaakiriwirítkA  noowehnaaraawakaahtaʾá  kuúNUx  wetaraawiínaʾ. 
nooWIšitihwani-  kUxítIt. 
číkuʾ kanawitíʾ  číkuʾ šiNIhkuutAhuuNAhuunuúʾA. 
witiinakawooruútIt. 
noowituutAhnanitawaáhtAt  niikuNAh-  kuutsšú. 
noowitikoótIt  inástiʾ. 
na  inaániʾ  Išáxtiʾ  ikaániʾ  witeekúNAhat. 
uu  –  kohnaasšawísAt. 
noowiteéʾaʾ  –  weniinuuwaawaáxI. 

wetiitUhkarúxkUx  wehnakoohnoswaáWI  wehnaakawooruutíkA. 

noowitiíhAt. 
noowitiwaákoʾ  niikooNAxká  skawáhtš  wetatihwísaʾ. 

tinaaríčI  –  suúnatš  –  nuu  –  witikawátAt  –  nii  xaátš  niiʾaNAhaananipiirákUx. 

noowitiwaákoʾ  wah  siškatáWA  iinawaanaanawaáhAt  číkuʾ. 
nikuuxUhuNUhwaapíš  niišinikuxwa-  nikú  šinikutahUhkatátkA. 
wah  nikutatuuNUxtaanínoʾ. 
kananaatuuxIskáʾA  NAtkohtakoówa. 
tsu  neešuhnaahnaáNIt. 

tsu  –  suunátš  –  wehnačíkAt  –  šáxtiʾ  –  wehnuutii-  teéRIt  hiʾáxtiʾ  wah  nooNUsuxtaánuʾ. 
xteekoótIt  haáwaʾ  noonikiišuutaánu. 

noowitUstatatáʾAt  –  inaániʾ. 
anuú  –  nooWIšitika-  táWA  waahíniʾ  waawičéskAt. 

huNAhwaraákAt  –  niikohniíhiʾ  –  noowituhnunaahnatawihUxítIt  tinaákUx  kuúNUx. 
noowitiwaákoʾ  taanikutoosíhkUx. 

na  –  WIšituutaawaaNIštát  –  wešinakaawáNA  wešinakaákUx  hunaahnatawíkAt. 

noowitiwaákoʾ  wah  šuxkAhíNIt. 
niišištanuuwáʾ  taakáxtš  iinatoxtaakitúhkUx. 
kohnaróswa  taakáxtš. 
nikiišištanuuwáʾ. 

tinaaríčI  suúnatš  nuu  nootíʾAt. 
noowitipinuh-  kootšítIt  –  taakáxtš  –  AhništaanunuhkoóčI. 
taranooWIswáʾ. 
nooWIšitiraakaanunookUxítIt. 

wešinawaawáʾA  noowitiwaákoʾ  nakooWIsítIt  nootireewaawátI. 
–  atinás  –  tiraáNAt  naawiinakuúnuʾ. 
šanuutaakeéRIt  neenaána  koxkuhnaaʾiitáWI. 
koxtikawoó-  tIt  haáwaʾ. 
kaakatinihnaatéʾ  niiwešinooNAhuunuúʾA  niiwenatuútA. 
kaakatuuxIskáʾ. 

tinaákUx–  suúnatš  –  weNAhkooWIsítIt  hináxtIt  weNAhkukataátA  weNAhkureewaawatíRA  NAhkukaruuwaawatú  WIsuúkaʾ  –  tehnuutunaánuʾ–  naawiRIstaʾaanuuxukú  siíno  WIsuúkaʾ  nakukaawaáWI  nakukaruuwaawatú  nehkuhnanaʾá  inaániʾ  kuúNUx. 

noowitiwaákoʾ  wah  kaakunaahé  niinatoxtaakítAt. 
tinaroswaáWI  wetehnatsaskawoorót. 
kaakunaahé. 

noowitiwaákoʾ  nooNUsúx. 
na kaakiíwoʾ. 
štoh  číkuʾ nuukutíʾAt. 

noowitiwaákoʾ  číkuʾ kaakikaáwa  WIsuúkaʾ  teškú-  NIt. 
wetiihíʾ  čéstIt  NAtkoótA. 

noowitiwaákoʾ  nakaánus  wekohnawaánax  na  niWAharít  na  nikiisihwaʾá. 

tinaaríčI  suúnatš  nootikawátAt  nuu  weNAhkukataátA  waawičéskAt  –  NAhkureewaawatíRA  –  NAhkutawaakaroóku  nakaánus  naakunaánuʾ  číkuʾ niiNAhkuxtawaáWI. 

noowituutaakeéRIt  inástiʾ. 
na  noowiteenaánaʾ. 
čiitíʾIš  wituhnaánuʾ. 
nootíʾAt  tinaaríčI  suúnaaxuʾ. 
noowituutakuuNIskawísAt. 

noowitiwaákoʾ  kaakunaahé  niiwenuutAxítIt. 
inaániʾ  wetíʾ  kuúNUx. 
wešitátkUx. 
nuu  wetikawoótIt  atíʾAx  atináʾ  atíkaʾ. 
weteekúNAhat. 
tákuʾ wekaakiwánuʾ  aninatoxtaakítAt  niiwekohnaraáhWA. 
tehninoswaakárookuʾ  apAhníniʾ. 
tehneenuhnaa-  waʾaáhuʾ  ništaanuunawaáwa. 

noowitiwáčiʾ  tinawaaríčI  wiiteešútš  wah  tiiháʾ  číkuʾ koxtuuxUhuunaahnaanúʾAt 

nooWIšitiitIštatataʾuúhAt  šohnistaroóku  niWAharít. 

šeenunuhnaaʾiiWIswanúʾ. 
šaahwaákoʾ  wetsíhkUx  skána  tiihéʾ. 
nootuhnaawaʾuúʾIt  paatúh  číkuʾ neesakuuhunáx. 
tAxwaákaahuʾ  kaakíʾ šinakukukootíkA. 
kaakíʾ tákuʾ nakukukootíkA  tičé nakuutAxítIt  šiʾaakootíkA. 
čukú NAxthahkákUx. 
noowitiwaákoʾ  hawá  neenuhnaaʾiitáWI. 
nikiišaahwaákoʾ. 

tinaaríčI  –  suúnatš  noowitikaaʾiíšAt  –  niišina-  kaáWI. 
noowitIhuúkAt. 
noowitiwaákoʾ  nootAxihkAhaanáwiRIhuuʾU  sáhniš. 
ka naRAhwísaʾ  atinás  seenunoonaanoótA. 
koxkuhnaaʾiitáWI. 
koxtikawoótIt. 

noowitiwaákoʾ  suúnatš  Axtóh  tákuʾ kaakiwaawanúʾ. 
tatuúxAt–  atináʾ  –  na  –  atíʾAx  –  niišinaáxA  wenakukoowaáto  skaná  tiweNAsíhkUx. 

noowiteesšoóIt  –  AhnuxwaraahaanaáNU  –  skuúNUx. 

noowitheešáʾ. 
tinaákUx  suúnatš  nootikawátAt. 
wah  tuuxUhuúNAt. 
–  tuxteewaawátI. 
–  nootikatáʾAt  weNAhkuwaawanú. 
noowitíʾAt  niiwenaraanoótA  inástiʾ. 

noowitihwáčiʾ  wah  šuuxaakawáʾAs. 
NAhnunáhtš  WIši-  teeNUxkoótIt. 

noowitikaniwaáhAs. 

wehnawaawáʾA  noowitiwaákoʾ  wah  tičé wenawaákoʾ. 

noowitiwaákoʾ  tatiniisuxtaaʾiiWIswóʾ. 
wah  taanikuunee-  waákoʾ  kaníʾ  šinakukukootíkA  šiʾiikuuxaWIswanikú. 
tsu  tiihéʾ–  ščiskaawítA  šinikiišwaasakú  ápAs  –  tišinaatIščis-  táWI  ščiskaawítA  –  wah  niiháʾ  –  nikunoonikuuhunáhAs. 
noošinikukoótIt. 
natsú  noo  paátuʾ  naahčiisUhuuNIsa-  kaátA  štoh  koxtiínaʾ. 
wah  nikunookaakunaaheeráxtA  štoh  itihWIsá. 
koxtiičíWI. 
atsú  tinaákUx  suúnaaxuʾ  noowitinaaʾiiwaáwat  wehniiNAhnaaʾiitIhú  inástiʾ. 

noowitiwaákoʾ  koxtiraahnaawireéhAs  tiíNI. 
tiiháʾ  neešuuxUhuhwanúʾ. 
tiiháʾ  neešaahtoonaahkatawaawanúʾ  teškúNIt. 
paatúh  tIhunuuwá. 
šooxeenuuteéRIt. 

na  tinaraanoótA  wiiteešútš  noowitihpiná  naʾaátuʾ–  na  neskačítA. 
nooniineskoóčI  –  noowiteh-  kápIt. 
nooWIšiteenuhnaniwísaʾ  suúnatš. 

witiwaákoʾ  wah  niiwešiNAxkaákUx  šiNAx-  kaáWI  –  hunaaníniʾ  ookaahaáhniniʾ  –  neešanoswaáWI. 
niineskoóčI  tinaroósI  naʾaátuʾ  neešanoswaáWI  teškúNIt. 
nawáh  šanaawíreehAs  neešiínaʾ. 
neškuhnaahnaaʾiitáWI. 

tinaákUx  –  suúnatš  nikunoowituúta  –  noowiti-  roswaáWI  tsu  wititkAxká  skuúNUx. 
noowitiraanaáNIš  Ahnétka. 
tinaaríčI  suúnatš  noowitiišUhunaaNIsaNAxá  wehnawaaWIhú  šíštš  niineskoóčI  skačítA  –  šiniitAhnéhku  na  –  naʾaátuʾ. 
noowitiraawireewaáhAs  iiNUsuuwatwiʾuúʾA. 

nooteéʾaʾ. 
noowitiwaákoʾ  nootatuutaaNIštát. 

noowitiwaákoʾ  wiiteešútš  wah  šuúxAt. 
neešaaNUhu-  nuúkAt. 
–  neešaahwaákoʾ  paatúh  wešitikohniraánaʾ. 
–  šii-  nuhkaáʾa  na nuukutiíhAt  kUxIhaáhniniʾ. 
neeneešiihUh-  katáʾAt. 
tsu  wetuutUhuuwiʾúxtA  niiNUsuuwatwiʾuúʾA. 
kaakoo-  teeríštA. 
wah  wešitatiinawaaweehíštA. 
šikoxtikoótIt  na  neešiisihtaraniínoʾ. 

na  nikunoowituutá  –  tinaaríčI  –  suúnatš. 
noo-  tuúNAx. 
noowitIhuúkAt  niiʾAhnakaáWI  inaániʾ. 
noowitiwaákoʾ  wetohnaánaʾ  paatúh. 
nišitikuhniraánaʾ. 
noowituutAhuunapítaahAt  weneehuunaWIsítIt. 

tsu  –  tinaaríčI  skuúNUx  –  wewitiwaaRUxtiíʾa  wenaraawii-  NAhuuniriwátAt  weneehuunaWIsítIt. 
tiihuunuučitaʾuúkUt  naʾaátuʾ  na  šíštš. 
noowitUtwakaraaNUhuuNAsaapiraáʾAt. 
tsu  tinawaaríčI  wiiteešútš  nooWIšitiiNIščískakAt. 
noowi-  tiʾiitoóxIt  wešohnihkootíkA. 

noowitiwaákoʾ  parúNIt. 

nawáh  noowitiNAsačipí  nátš  weneena-  naáhu. 
–  noowitihwaahíNIt. 
–  nooWIšitiiNIskukáʾus. 
na  –  noowititwaawáNIt  –  niiʾAhnooxUhuu-  nukaawaáhu. 
čituúʾuʾ  witinaataraNItkároʾ. 

nawáh  tiinaahtehkuxtaapaáRIt. 
parúNIt  toxtaapóʾ. 
taahíštA. 

noowitiinuuwáʾAx. 
tinaaríčI  suúnatš  nooWIšitiiNUhuuni-  RAxUhúnoʾ. 
wetIhiRAxá  šinihnaaʾiitaWIhú  niinakoótA. 
na nikiišuúxAt. 

wah  tehniíhiʾ  čéstIt  wehnaraanátA. 
noowiti-  raačeéʾA. 

noowitihwáčiʾ  wah  tuuwetaáʾ. 

noowiteénaʾ. 
wah  niikohnuutAxítIt  číkuʾ  paátuʾ  tehnačiisUhuuNIsakáʾAt. 
kaneetehnišwaahíNIt  niikohnuxčiinoswá  paátuʾ. 
nootiiNAhnáʾAx. 

wehniitAhniraanátA  witikatariíʾIt  –  skuúNUx  –  neečiíNI  weNAhkuwaraahaáNU. 
wewitiitakunaaWIswóʾ. 

uunaaríčI  naraaNIhtíšU  noowitiwaákoʾ  nawáh  číkuʾ koxtuúta  nakiihuunawiiʾaaNIštaʾá. 
wetatakuraah-  nanitakúxaʾ 

wah  šíštš  noowiteewáNIt. 
wehneehuunukaaraʾá  niiwe-  naraána  noowitiiwaroóʾAt  skačítA. 
uu  kana-  wituhnaaninoosičiraʾá. 
nuunaaʾá  kuúNUx  nooti-  kataʾuúkUt  wehnawanuuxítIt  wehnaraaNAxwé  číkuʾ niinakutawarukaátA. 
taRAhtšíniʾ  wititariiwaátAt. 

wah  wetaáʾ. 
číkuʾ niinooNAxkuraahnaahUh-  táNIt  wetataraakawootíštA. 

wah  niitaweéRA  neesítš  noowiteewáNIt. 
noowitIhunaahkákAt. 
noowitIhunaahkataruúWA. 
číkuʾ nuuwitiiraakateéhAt  weNAhunaanukátkA. 

witeehuunawiisaʾiíšaʾ  kuúNUx. 
wewitoox-  kataahíštA. 
noowitiihUhtawíʾAt. 
noowitIhaah-  kaʾuúkUt. 
teehuunukaawaahUxítIt. 

noowitakatáʾ. 
štoh  nootiiNAhnáʾAx. 

wah  –  neečiwíNA  wah  –  čiíRA  číkuʾ  čeésuʾ  noo-  teewáNIt  napiísus. 
naʾaátuʾ  anoonakaNIhaáhkUx. 
witeewísAt  kuúNUx  wehneehuunukaawaáhu  wenáwanu. 
taRAhtšíniʾ  wititariiwaátAt. 
witiitIštaanuksawaáWI. 
nootiiNAhnáʾAx  štoh. 

wehnaraanátA  noowitiwaákoʾ  kaawitáhtš  wah  wetatakuraahnaanunáhAs. 

nawáh  kaNIstaRAhí  –  neesítš  –  niišIskakawaakarookU-  xúku  číkuʾ NAhkuraáhNA  kaNItkatít. 
witiwaákoʾ  wah  atípaʾ  číkuʾ niinakuutaáNA. 
–  wah  parúNIt. 
–  weteewíʾAt. 
číkuʾ kaakíʾ niiNAtkuutAhuNAhuunuúʾA 

inoowitiikanítkUx. 
–  tikuwitUstakaRUxúʾ. 
–  noowitIhuu-  čitawaʾuuneéRIt. 
tinaákUx  kanítš  noowitiRAxáhAt. 
noowitiihaaníhAt  nuuwehnaátA. 

nuu  wewitiwičeéʾIs  na  wewitawísaʾ  kuúNUx. 
nooteehuunukaahUxítIt  –  wehnuunawirikatookúku  –  aatawirítkA. 
áwit  AhnoowitooxIšWIhnaanuučitaʾiišaáhuʾ  iiʾaNA-  huučitawaaríčI. 
tsu  tinaákUx  kanítš  nuuwitiwičeésa. 

noowitiwaákoʾ  xeeraahnínoʾ. 
číkuʾ kaakuu-  taaníštA. 
tsu–  tUsunaahteenaáhAt  –  niitina-  taraapaaríčI. 
kaakiwiritčíštA. 

noowitiwaákoʾ  kuúNUx  wah  wešitAxkoowíRAt. 
wah  wetAxiiraahNAhčíšAt. 
–  wah  –  číkuʾ kaakíʾ štoh nataakuhnaakeéRIt. 
wah  tsu  tuukukoxtíʾAt. 
tuukukoxtiwaawanúʾ  anuuNAhunaanawaáhAt  skaweéraaʾuʾ. 
tsu  wešitAxkoowíRAt. 

tinaákUx  –  kanítš  nuu  –  nootikataʾuúkUt  neskoóhAt. 

wah  –  WIšitiiteerikUxuúkuʾ  –  niinakUhunuuwaáWI  tuuháʾ  niiNAhunaahčeeríšU. 
nikuwituúʾUt  niiʾAhnuxkatoo-  kúku. 
witeešwiiNAsaʾiwaáhIš. 
waahnuú  huučítAt  witiwačeehUxuúkuʾ  kanawitíʾ  nakuhnaaʾeéRIt. 

wah  wehnihnaaweerikú  wenakUxuhkatáWA  nakuuhuunawánuʾ  čikohnáʾU  witikoosákUx. 
witičiišawataáʾA  niikóhnoʾ. 
wah  –  tsu  –  tinawaaríčI  –  anuú  –  nootiraáNAt  neskoóhAt. 
nikutíʾIt  sákaaʾA  naRAsačiruúxU  šíhUx  nuhnaanuúʾA. 

wah  taanikutatuuxItkookUxuúkuʾ  niiNIštaaʾiitihUxukú.