XML version dated February 14, 2024. © Douglas R. Parks, Indiana University.

13

When the Bears

Attacked the Arikaras

Alfred Morsette

wah  tsu  tatunaaʾiitíštA  áxkUx. 
kaaki-  raaʾiitUxčeéʾIs  naáNIt  atíkaʾ  natuuxAtkookUxukú  nikunuuNUxtaahnaaʾiiwaátI. 

anuú  naapakúhtuʾ  niikohniíhiʾ  nuuwehnaahta-  kuwaʾá  kohnáʾIt  sáhniš  tinaatAhtaruuwaʾó. 

suúnaaxuʾ  –  noonuhneeRAhú  witanuhnunaáʾA  –  waraákAt. 
nikuwiteenunuuNUxunaaníčiʾ  waraákAt. 
niikohniíhiʾ  AhniihiíʾU  teškúNIt  niitiweNAhnakunuuwaáWI. 

wah  –  tinaákUx  suúnaaxuʾ  –  weNAhkitkaakaʾaáhNA  NAhkuraaNAhkawaakaroóku  ničiíšuʾ  WAhúx  átit  --  kanuxtsaweekáʾIt  –  patát  aninuutunaanuúčI  --  –  weNIhkuutuneš-  waaWIhú  –  neeNAhtakúʾU  wenehkuhnuníkUx  –  uu  weNAh-  kuRItkhaanawičeesaáNA  noowitaaWIsuúkaʾ. 

aa  –  Axtóh  –  tehniihunaaNIhuúʾU  niiʾaNAxiniinaa-  naaníčI. 
wiítA  kanawitaanunuhnaatéʾ  nikuwehnuutaánu  sápat. 
wenehkuRAhkatawaʾá  niiʾAhneenunuhnunaaníčI  waraákAt  sápat  –  suúnaaxuʾ  –  wah  wewitIsakuuniíšAt  na  wewitaRAhWIswáʾ  atsú  naahtakúʾU  číkuʾ kanawitaahUxítIt. 
uu  witikatistatateétIt. 
noowituunaWIsíWIs. 
niku-  wituutaánuʾ. 

atsú  tinaákUx  wiiteešútš  nootanuunaátoʾ. 
noo-  witiwískaʾ  tičé tAxuúʾUt. 
niitinuutaánu. 

hawá  hiNAxtIhnaaNIšíšuʾ  noowitaaniriwátAt  tinaákUx  suúnaaxuʾ. 
witaahkaʾiíšAt  niiʾAhnaanunuhnunaáNU. 

a  tinaákUx  wiiteešútš  –  čeésuʾ  –  kaakanuhnaáteʾ  nikukohnuutaánuʾ  naahtakúʾU. 
wah  noowititinaah-  noosít  wehnuhnuníkUx. 

saxtš  wehneeriwátAt  nikuwituúta  suúnaaxuʾ. 
witiiriwátAt  hiNAxtIhnaaNIšíšuʾ. 
noowitíʾAt. 
teeWIsítIt. 
tinaákUx  wiiteešútš  nootiihuuniriwátAt. 
noowituhteeriíʾAt  niiwenaátA  naahtakúʾU. 
noowititawiraáʾAt  uu  weeNUtčiríkUx  weeNUstatataátA  apAhníniʾ. 

uu  witičeswaátAt  niiʾaNAhunaáNU. 
noowitaaNItkaakákUx  wiiteešútš. 
tinaákUx  –  suúnaaxuʾ  –  nikunoowitíʾAt  uu  weWIšitohnarikawaátš  tinaákUx  wiiteešútš  AhnuuxIt-  kaakákUx. 
nooWIšitíWA. 
WIšitikaʾíšWA  waraákAt. 

tsu  šeeneeNAhtakúʾU  tinaákUx  suúnaaxuʾ  wewitiitaweé-  raʾAt  wešinakaʾišwáNA. 
wewitiituučitawiítIt  weninuuxú. 
atsú  tinaákUx  wiiteešútš  nootičeswaátAt  AhnarištanaáhNA. 
tUtčipIšawaáWI  tinaákUx  kuúNUx. 
a  čiišaáʾA  kuúNUx  –  tinaákUx  –  wiiteešútš  –  suúnaaxuʾ  –  Ahni-  nuúxu  –  wehnawakaraaNUhuuniriwátAt  –  kuúNUx. 

noowitiwaákoʾ  a  –  či  –  taanikuNAxuutaánuʾ  tiNAxiiNAhú. 
wetatuNAhuninoosiwaahníštA  aninaátA. 
noowitUtčipIšawaáWI. 
noowiteehuukawiraná  wehnakUxkoókUt  kuúNUx. 

tsu  nooteeraanuunináʾ  –  tinaákUx  –  suúnaaxuʾ  wenapinú  wenapinú. 
noowitohniRAhčeswaátaʾ. 

noowitiwaákoʾ  kaakAxiiNAhíštA  niiNItkaákUx. 
anuú  kooxíʾAt  niikooNAxúhtA. 
wekaakAxkuu-  NAhuné  wenataakuhnaaNAxweékoočI. 
a  či  taani-  kutAxanuutaánuʾ. 

wah  tiweniiwanikú  a  čiišaáʾA  kuúNUx. 
kuuNUxtaáka  noowitiʾá  kuuNUxtaáka  kuúNUx  načiišawataaníčI. 
kaneetehnikoótIt. 
NIhúxuʾ  nootehniwaaruúsAt  Ahnuxwanikú  niišíniʾ. 
wah  tsu  witiwaaRUxtíʾ  kuúNUx. 
nohniihuunu-  náhAs. 

nuu  tiwenuútA  noowitipIhuuʾá. 
tinaákUx  wiitee-  šútš  –  wenawaawanú  –  noowitihnaaʾiitáWI  –  niikóhnoʾ  –  níkUs. 
noowitiwaákoʾ  šitikuraánaʾ  nataakuhnaaʾiitawíhA  naáxU  niiNAxuutaáNA  weNAxwaaruúsAt  kuúNUx. 
witíʾ  piiraasš-  tawíʾuʾ. 
wah  kaahunaahčituúʾ  wetaRAhwáʾ  kuúNUx  –  niitiNAxtaakítAt. 
wetaraakuNAhatčíštA. 
wah  –  tsu  weneetoohnaaʾiitáWI.–  kaakAxunaahneešawíhAx. 
–  Axtóh  tAxtaNAh-  naaNIhuúʾU. 
witiisuxtaačituuʾá. 
šuxtaahnaáhWI. 
niitiNAxtaakitúhkUx  šuxtaahnaáhWI. 
šuxtaahnaakAxíštoʾ. 
wetaraánaʾ  kuúNUx. 
kaakuneešawíhAx. 
wah  šuxtaahnaa-  wíreehAs  niíšuʾ  naraáčI. 
wetaraaNAxUhuunaaníštA  kuúNUx. 

nawáh  nikunoowituúta  –  tinaákUx  –  wiiteešútš. 
nooteekaaʾiíšaʾ. 
noowituhnaaʾiitáWI  hiʾáxtiʾ. 
noowi-  tiWAhtikUxítIt. 

noowiteenuhnaawiíʾaʾ  tiʾAhneetúhkUx. 
noowitinaáhWI. 
čiitíʾIš  wewituhnaaNAhwiraánuʾ. 
wewitiinawireehaáʾAs  tinee-  túhkUx  itUhčituúʾuʾ. 
wiiteešútš  wiítA  wewitiniškároʾ  naakunuunoósI. 
xunaahnaaNAhaáʾA  tineeNAhWIsá. 

noowitipIhuuʾá. 
witiiheé  pítkUx  wehnapIhuu-  ʾaáNA. 
–  číkuʾ atíštIt  kanawitiihíʾ. 
–  witikatistatateetíkuʾ. 
a  či  kuúNUx  –  nikiišaáNIt  wehnaaraaná  –  AhnaaraaNIš-  taáhu. 
či  nikiišaáNIt  kuúNUx  wehnapIhuuʾaáNA. 

noowitiwáčiʾ  wetehnaaRAhwísaʾ. 

uu  kuuNUxtAhkúsuʾ  wehnaaRAhWIsá  wehnaRAhkatookúku  niitiʾAhnaraáhWI  tsu  weWIšitiinapaníkuʾ  uu  wehnihkawootíkA  kuúNUx. 

wah  wewitunaaʾiíWIs  áxkUx  AhnaraáhWI  nakuRAhwíRIt. 
atsú  wewitiiNAhnuuwaʾá  kuúNUx  wešohniinapaníku. 

wah  witiwaákoʾ  Axtóh  wekaakatakunaaNAhuuNIšáwihAx. 
číkuʾ wekaneeneetohnaáka. 
niinatoxtaapIskáʾA  wah  weneetaku-  raakawíRAt. 
wah  niiwekohnatakunaahnaaniíWIs  toxtaaNAsaawátAt. 

a  noowitiRAhkatáhAt  kuúNUx. 
wah  tsu  noowitii-  ʾiinoswá. 

a  noowitiwaákoʾ  –  tinaákUx  wiiteešútš  –  hiʾáxtiʾ  wah  šuxWAhtít. 
wetíʾIt  nakučiiwaakaráʾU  tinaroósI  kuúNUx. 
nikutuhnaáNIt  šitikuuNUxtiwóʾ  sápat. 
šiti-  kuúNAt  sápat. 

a  nikunoowituúta  šuxtaaNAhčiiwaakároʾ. 
tsástš  tíʾIt  aniwenaroósI  kuúNUx. 

wah  taanikuwituutAxítIt. 

wah  tinaákUx  wiiteešútš  noowituhnaawaawaʾuuníkUt  naačiteéʾuʾ  wenakatoorúhkUt  niiʾAhnuxWIskáʾA  aatoo-  taáNA. 
na  noowitunaačiteeʾá  naawiinakuúnuʾ. 
číkuʾ kanawitíʾ  witiNAhkuhnaahúNAx. 
noowitunaačiteewaawaahnúʾ  tiwehnaáʾa. 
nawáh  wah  štoh  číkuʾ nookananakuuraáʾU  nakuhaananiwiítIt. 

nuunaákUx  sápat  nikuwetuhnáʾA  weniiNAhunaahUhkaráʾU  sápat  na  kuúNUx. 
nikuwituxtaaʾaanúʾ  wehnuNAhníwo  sápat  nakUtkaapaatštíRA. 
atsú  tinaákUx  wiiteešútš  kaakanuhnaawíʾuʾ. 
–  kaakanuhnaatéʾ. 
–  aahnuNAhátkA  niiháʾ  –  kaakatuhneesiíšuʾ. 
a  –  tinaákux  –  sápat  –  noowiteesš-  taahUhkót. 
wekaakuutsšwiʾuúʾIt  niiwešiniiNAhuu-  nuúʾA. 

wah  taanikutuhnaaʾiitUxúʾ  tiwenatunaaʾiítI.