XML version dated February 14, 2024. © Douglas R. Parks, Indiana University.

20

Mouse Mouths, the Boy

Blessed by the Mice

Alfred Morsette

aniNAhuukaahaanúʾa  tišwačeehUxuúkuʾ  wiísuʾ sAhaánuʾ. 
nikuwituuxitUhwaáhAt  wehnaahta-  kuwaʾá  anuú  haawíNIt  hunaanapsíniʾ  tihwačeehUxuúkuʾ. 
nawáh  –  niikohnuxtaáʾAt  wehnaraanoótA  –  wehna-  raanukaataʾiišá  wituxtaačeéʾA  AhnuxtaanoótA. 

číkuʾ kaakiraahunuuwá  –  NAhnunáhtš  –  wehnaRAhkatoorúhkUt  wiináxtš  AhnaraaNIhuúNU  AhniinaaWIhkAhunuuwaáWI. 
nawáh  neešaánuʾ  AhniinoohUhkawaakaroóku  noowitiwáčiʾ  Axtóh  nootiraačitéʾ  –  tiiháʾ. 
wah  –  nooNAhiínaʾ  toxtaahnaáNAt  číkuʾ niinaraahunuuwaáWI  sthaʾaaníšuʾ. 
nikiitoxtaapóʾ. 
hunaaneeká  nikuwitiiraawiiʾót  wenaawiRIstaʾaanuuxukú. 
nootehtakukáwatAt. 
noowitaahtakuwáʾ  xuúhuniʾ  wehnaRAhkataʾá  čitAhaáhniniʾ  Ahnaweetuunúʾa. 

nawáh  –  áxkUx  wiiteešútš  –  witiisAhkáʾa  NAhkuwaawanú  niiʾAhnaakaawaáWI. 
niraawičeenaáNA  na  neeteéʾAt  niiwenaaxIhtakúwo. 

tiwehnaátA  noowituuNAtkóʾ  sápat  wehnačíkAt  iiʾAhnaakaáWI  akanaanataáʾuʾ. 
witičíkAt  sápat. 
noowitíʾAt  tinaaríčI  wiiteešútš. 
noowitIhuúkAt  a  inoowitiíkUx  sápat  AhnačíkAt. 

na  noowitiwaákoʾ  tinaaríčI  wiiteešútš  aa  tičé nuú-  ʾUt. 
–  ka wešiNAhuunáwa. 
–  tičé nuutAxítIt  wešiNAhuunáwa. 

noowitiwaákoʾ  tinaákUx  sápat  kaakíʾ. 
šikaakikUhuuná-  wa. 
atsú  –  piirátš  –  wešitikuunáNAt–  niiháʾ–  niiʾaniwenaahta-  kuwáNA. 
wešitikuunáNAt. 
nikutAhnaaničíkAt. 
nawáh  ka naraáwiʾ  NAxkukuhnanaʾá  piirátš. 

noowitiwaákoʾ  tinaaríčI  koxtíʾAt. 
–  koxtuúta. 
–  noo-  kananiiraačiteéʾU  koxtuúta. 

noowitiwaákoʾ  tinaákUx  sápat  nawáh. 
nuunaraaniRAxaáhNA  taNAhaataaká  –  šininaáhNA  skarútš  –  nikutatiniiNAhkákUx  piiráʾuʾ. 
nawáh  ka naraáwiʾ  NAxkukuhnanaʾá. 

noowitiwaákoʾ  tinaaríčI  koxtíʾAt. 
tiraačitéʾ. 
inoošinikunuhnaawiiʾátA  –  šiNIhkuutiriičiwátI  –  taNAhaataaká  skarútš. 
nikuwitiRAhkaáRIt  kunaáʾuʾ. 
nikuteh-  neenunuusuuxaáhuʾ  anuú  naapakúhtuʾ. 
koxtihwísaʾ  inookananikuunaačiteeʾaáNA. 

na  tinaaríčI  wiiteešútš  nooteéʾaʾ. 
nuu  witakatáʾ  aninawaanaanúhAt. 
noowitaNAhčítA. 
noowitiwísAt. 
xaawaarúxtiʾ  noowitinaaniʾít  NIhkUhuhwaawáʾA. 
čéstIt  wetiihíʾ  niinataraapó. 

nawáh–  tinaákUx–  wiiteešútš–  nootiwísAt. 
–  noowitiwaákoʾ  neešaánuʾ  tiNAxtAhnaanoótA  tatskáʾ  šiNAxkuutiriičiwátI  aninaákUx  skarútš. 
tatskáʾ  aatooteéRIt. 
tatskáʾ  aatawa-  karaanoótA  kunaáʾuʾ  tinakaroósI. 

heeʾ. 
wah  nikiisuúxa. 

nikunoowituúta  noowitUstareečíWAt.–  na  –  inoowi-  tiirós  saákAx. 
čiitíʾIš  wituhnaánuʾ  AhnuxkaroósI. 
noowitiroosít  apAhníniʾ. 
noowiwituhnaaninikatákux. 
nawáh  štoh  nootUstareewaápI  tinaákUx  skarútš. 
noo-  tiihUhtaawátAt  –  na  –  nuu  –  nootíʾAt  –  štoh  niiʾAhnoóxa. 
nootiihuununáhAs. 

kanawituxtaačeéʾA  witiihuuNIsAhkaʾuúkUt  niiʾAhneetUhkarúxkUx. 
–  a  –  nuu  –  nootíʾAt  –  nii  sápAt  AhnuxkaákUx. 
nootIhuúkAt  na  inoo-  witiíkUx. 
hawá  áxkUx  wiítA  inoowitiíkUx. 
WIšitíʾa  pítkUx  wešohnaákUx. 

wah  tiweneéros. 
ka nikunáʾIt. 

noowitiwaákoʾ  hąąʾ  nikutíʾIt. 
haa  wah  weši-  tAxkoosšteéRAt. 
tinaákUx  nikutikoohtákuʾU. 
tinaraanoótA  kUšineetihnaanáʾA. 

nawáh  WIšititwaaWIhtít. 
wah  wekaakoonaačitee-  waahnúxtA  –  naapaatúh  –  tinaraáčI  –  na  –  niinooʾuuxaWIstaáʾU  niiNAxkuWIskáʾA. 
wekaakAxiniinaačitéštA. 

nawáh  uunaákUx  wiítA  náʾU  noowiteehuunukaáʾ. 
AhnakatAhkáʾU  AhnoowitiihUhtaʾuúkUt. 
skawaahaa-  WIhíniʾ  noowitoonawé  saákAx. 
uunaákUx  sapaahnáʾU  nikunoowituúta  haáwaʾ. 

wah  šitAxkoosšteéRAt. 
wekaakAxiniinaačitéštA. 
niinaakoosšó  na  tAxunáx. 
na  tAxkúxit  na  tAxtá. 

wah  tinaákUx  wiiteešútš  nooteéʾaʾ. 
nootuutakunaa-  wísaʾ  niiwehnaahtakuwaʾá. 
na  niikoh-  niíhiʾ  wituxtaanúʾAt. 
na  tinaákUx  wiiteešútš  kaakunuunaa-  čiteewaahnúʾ  naawiinakuúnuʾ  xaataʾuútuʾ  wenaačee-  waahú. 
wah  kanaʾaanuuxaananiwiítIt  číkuʾ. 
nookaakištaatAhkáWI  aninaraáʾU. 

wah  noowituutaawaanuuxítIt  oopiínuʾ. 
kanawituuNU-  húne  wehnuuNAhtawaʾuútu  sápat. 
tákuʾ šinehkooh-  takúʾU  –  a  –  či  –  wewitaahtaʾút.–  noowitaNAhunáhAs. 
nuuwehnuutaawaanú  noošikaakeenunusteešítIt. 

na  piiráʾuʾ  číkuʾ wituxčíkAt  –  na  –  noowitiwaákoʾ  šuxwakuunoóxAt. 
wekohnaáʾ  saakAxaakaáwa. 
wewitsux-  teésiš  noowitiinawiʾiškataríkUt. 
noowituxpAxu-  naaníWI  piiráʾuʾ. 
witikoótIt  wehnakawoo-  ruutikú  piiráʾuʾ. 
wekanawituunaaNUhuniwá. 

wah  áxkUx  wiítA  kanawitUstaruuwanúx. 
witiRAhčíš. 
noowituutíštI  AhnataRAhčiíšU. 
noowitiwaákoʾ  nootatii-  WIskaaxiíkuʾ  saakAxaakaáwa  witiʾaasihnunuuwaáNAx  na  nooʾaatuNAhuninoosiwá  wehnawaakAhú  anináʾu  wiítA. 

anináʾU  wiítA  číkuʾ tehnáʾAt. 
noowituutAxawaawihUxítIt. 
wah  witiiNIšunaahnatawihUxuúkuʾ. 
noowitohnunaahnátA  NAhkuraawičeésU  NAhnunáhtš  niiNAhkuRAhwó. 
na  NAhnunáhtš  noowitaahnaahkáʾAt  na  inoowitiihaahkót  weNAhku-  toočiíNA. 
wah  nakuraatawé  sčiríhtš  niinooNAh-  kuúʾU  NAhkUhaahkaátA  na  witikoótIt. 

nikuwewituutaawaanúʾ  tinaákUx  wiítA  noowituhnunaah-  natawihUxítIt. 
wehnuNAhwanú  witireewaáta  a  inoowitiičitaáRIt  anináʾU  wiítA  saakAxaakaáwa  wešohnih-  néhku. 
witipAxkót  AxkaáʾA. 

noowitiwaákoʾ  tinaákUx  wiítA  AhnuuxaahkaʾaáhNA  aa  nikutataRAxwéʾ. 
Axtóh  nuunaahé  tiwenatAhúNAx. 
noowi-  tikawátAt  anináʾU  wiítA. 
kaakAxunaaNUhuniwá  niiweNAxuutaawaanú. 
wetaaxaakAsštuuwaʾá  tineetuunoótA  niiNAsiíNU  ačitaánuʾ. 
nawáh  wetsiina-  páxtA. 

noowitiwaákoʾ  saakAxaakaáwa  číkuʾ kaneenuhnaaʾúʾ. 
nikuʾaaxaahWIskáʾA  koosiinápAt. 

na  –  noowititinaahnoósI  tinaaríčI  –  wiítA  AhnatinaahnanaáhNA. 
hawá  uunaaríčI  noowititinaahnoósI. 

wah  nooWIšiteépAt  weWIšitohnaRAhwánu. 
wah  wešineh-  kurátA  nitsíniʾ  –  tinaaríčI  –  wiítA  AhnuutAxawaaWIhú  noowitiraanawikUxíhAt  AhnaanunuhtinaahnoósI  kanaaʾaaxitinaaka-  wiroosíkA. 
wah  nikunoowituhnaaʾúʾ  wešineh-  kurátA  saakAxaakaáwa  hawá  nikuwituúta. 

atsú–  tiweWIšitohnaRAhwánu  na  –  WIšitee-  sšoóxAt. 
wah  tákuʾ wešikaakihkootíkuʾ. 

tinaaríčI  wiítA  wešohnihčiRIhnaanuutunáʾU  taRAhtšíniʾ  noowitireewáʾAt. 
nuu  nootíʾAt. 
nootikaaʾiíšAt  niiʾAhneetúhkUx. 
wehnaátA  witikAxaáhuʾ  tákuʾ  axkuutuniʾá. 

witohnaánaʾ. 
tičé nuúʾUt. 

noowitiwaákoʾ  weWIšititatuuxunuuwaanáx  saakAxaakaáwa. 
nikuwekohnuúʾUt  niitinatuútA. 

nooWIšiteenuusiráxaʾ. 

wah  witikaáRAx. 
číkuʾ kaakíʾ číkuʾ šiNIhkuutUhuNAhuunuúʾA  tinaákUx  saakAxaakaáwa. 
wešinehkutaraʾó  a  či  witaaNAtkoókuʾ. 
wah  šikoosihteeriíʾa. 
šikoosihkoótIt. 
či  witanuhneesiíšuʾ. 

wah  naawiinakuúnuʾ  noowitiRAhwooxítIt  wah  toxtaapóʾ–  naawiinakuúnuʾ. 
–  noowitiraáNAt. 
witiraaNIhuúʾU. 

wewitinanaahnúʾ  –  štípiiʾIt  –  haritšstaakaánuʾ. 
uu  nikuwitsuxkáʾA  anináʾU  wiítA  saakAxaakaáwa  haritšstaakaánuʾ. 
wewitinaná. 

nuu  wehnaraanátA  nooWIšitiiteéRIt. 
noowitaaNUhuu-  wiraáhAt. 
–  noowitIhaʾuúkUt. 
–  nuukuwitaah-  nuukatáʾAt. 
witičiWAhaáhkUx. 

aniweneéʾAt  saakAxaakaáwa. 

nooWIšititkAxaahUxítIt. 
witeehuuwiraáʾ. 

hee  Axtóh  wetunaahé  wešinataakuuteéRIt. 
noo-  wetAxiwaawanúʾ. 

noowitiwaákoʾ  heeʾ. 
tsu  nootatiwaawanuuxuúkuʾ. 
wekaakAtwánuʾ  niiNAxtaakítAt. 
wešikaakAxkunústeʾ. 
nikuwitiwaawaakaáhuʾ. 

wah  tinaroósI  šitatohnánaʾ. 
tíʾIt  NAxwaaNUxúku  číkuʾ. 

kanawiteetaʾiitUxáwiʾ  wehnawáʾA. 

nawáh. 
WIšitiitawaʾuuníkUt  wešohnihnitsukaráʾU. 
noo-  wituuNAhkatakUxí. 
witikootAxtAhweeraʾuúkUt. 
wah  nooWIšitih-  koótIt. 

nuu  nootiraáNAt. 
nuu  weNAhunuúWI  noowiteeRAhkaaʾiíšaʾ  štoh. 
wah  čiraátoʾ itaraapóʾ  niiweši-  NAsihkootíkA  saakAxaakaáwa. 

noowitiRAhwísAt  niiʾAhnačiWAhaáhkUx  niiʾAhnuuxoókut. 
na  inookanawitiišá. 
tehnaaraánaʾ  saákAx. 
šitehniinírut. 
šitehninipaána. 

nooteeRAhkaaʾišwáʾ. 
wehnaaRAhWIsá  wešitatuxkoótIt  saakAxaakaáwa  natakuraahNAhnunuúWI. 
neešiineetiʾiituunáwa. 
wetuusá. 
–  wetuxkoóʾAt. 
–  anuú  wenatinaahnaána  čeešiisiiteéRIt. 
na  nookaneeniíša. 
niikoh-  nuutAxítIt. 
niikohnáʾAt. 

wewitIhunáhAs.–  WIšitihkoótIt  saakAxaakaáwa.–  wekanawi-  tuuNUxtaaNAhuniwá  wenuxtaanoswaawíhA. 
nooWIšitee-  nunuunúxtoʾ.