XML version dated February 14, 2024. © Douglas R. Parks, Indiana University.

27

The Boy Given Power

by the Bighorn Sheep

Alfred Morsette

wah  tatunaaʾiitíštA  šinikuusuxtaaʾiitawíhA  AhnuuxunuuwaaWIhú  nuu  naapakúhtuʾ. 
šineekunuunaaʾít  áxkUx  niiháʾ  –  iiNAhunaanúhAt  saátI  aNAhunuuwaáWI  –  hunaanap-  síniʾ. 
wah  Axtóh  kanatuhneesiíšuʾ  niikohniíhiʾ  noowi-  tiisunaanaʾíhkuʾ  shuutUhkatawóx. 
noowitikoohaahpanít  AhnuhnunaneéRA. 
kanawitíʾ  nakuhneésš  niiʾAhniihiíʾU  noowiteeNUhuniiwíʾIs  noowitiihuunaahkáʾAt. 
štoh  noowi-  teenuhkataráʾ. 
nuukuwitaahkoohaahkaʾuúkUt  nooNAhunuuwaáWI  wáRUx  sčiríhtš  číkuʾ witiNAhkiihuuNAsakawaníkA. 
NAhkUhaah-  kaátA  noowiteeNUhkataráʾ  štoh. 
číkuʾ nuukuwiteenawáNIt. 

kanawitiisuxteesiíšuʾ  –  wah  –  tákuʾ niikohnuhneésiš. 
wituxtAhWIswooxuúkuʾ  AhnuuxunuuwaaWIhú  naawiinakuúnuʾ  AhnuuxIhtakUhunuuwaaWIhú. 
tákuʾ  noowitíʾAt  kanaNAhkuuraahuuniiNIšikú. 
nakuraatawé  číkuʾ šinehkuʾiitúNAx  wáRUx  NAhkuúxA  číkuʾ niikunehkuuNAhuunuúʾA  nehkii-  hUhkataráʾa  huutuúnuʾ. 
noowitihkoótIt. 
hawá  sčiríhtš  noowitihkoótIt. 
číkuʾ  AxkaáʾA  NAhkiihuunaah-  kaátA  anuú  kuwiteeNAxtAhweeroohaásAt. 

wah  –  tinaákUx  –  wiiteešútš  –  noowituutiriiwaápI  –  sAhuútš. 
nootiihuunaahkawáNIt  niiʾAhnaahunaahnatáWI. 
wewiti-  raačeéʾA  AhnaaríčI  –  AhnoowituuNUhuníWIs  –  sAhuútš  AhnuuxaahkawaníkA. 
nuukuwitaahkoohaahkaʾuúkUt. 

noowitinihnaateeʾá. 
nikuwewituutaánuʾ. 

noowituutAhnaaʾiitawaawihUxítIt. 
číkuʾ  teškúNIt  tehnuuxitúhkUx. 
nikunoowitihneésiš  NAhkuRAhwó. 

wah  áxkUx  wiítA  nuu  witíʾAt. 
noowititkAxtiRAxítIt  niihéʾ–  niiʾAhnaahunaahnatáWI  –  Ahnawánu. 
wewitiinaa-  ninóʾ. 
uunaákUx  noowitíʾAt  wehnetkAxtíRA. 

wah  niikohnuutAxítIt  –  kaakatuhneesiíšuʾ  niihéʾ–  šiʾee-  nutkaapaatštíRA. 
číkuʾ niitehnuúʾUt  nawáh  tinaákUx  wiítA  kananuuNUhuniwaáRA  kanaNUstaruuwanuúxU. 

wah  suúnaaxuʾ  wewituhnunáhAs  AhneenuuxIhtakúʾU. 
wiináxtš  Ahnúxta  nooxíniʾ  niitapsiwaawaahnú. 
a  tinaákUx  wiítA  –  AhnuuxItkAxtíRA  –  niihéʾ  noowitaahtakuúxa  tinaákUx  sápat. 

hawá  nookanawituunaahé  noowitiraasškaawiítIt  weNAhaanaáhNA. 
witiraaNAxwéʾ  číkuʾ aateehuuNAsakawaníkA  aatAhuNAhátkA. 

wah  niihéʾ–  nikuwitiíhiʾ  –  wehnaahtakuúwo  wehnaraanátA. 

noowitiwaákoʾ–  tinaákUx  wiítA  anuuháʾ  –  tatuxkoótIt  NAhnunáhtš. 
titsastós. 
tinaaríčI  wiináxtš  šikoxtíWA  na  nooneetsastaná. 
nooneéʾaʾ. 
tuuxUhuunaawiíNAt  štoh. 
nikuwitiwaawaakaáhuʾ  weniniinaaʾiitIhú  sápat. 

wah  –  tinaákUx  sápat  –  kanaNAhkuhneesšú  tinaákUx  wiítA  AhnaraasškaáWI  –  aNAhaanaáhNA  –  AhnaraasškaáWI  wiináxtš  noowitinihnaawiíʾAt. 

hinaáxtIt  nooWIšitíWA. 
xaátš  WIšit-  siRAxá. 
tiruuhaahnaná. 
nuu  witiwísAt  niiʾAh-  niihiíʾU  tsástš. 
wituhnaánus  saátuʾ. 

noowitiwaákoʾ  anuuháʾ  siišUhúhWA. 
nuuháʾ  číkuʾ kutuúʾUt. 

xaátš  noowitiiʾít. 
noowitiranikaaʾiíšAt  tsástš. 

tsu  tinaákUx  noowitsiráxAt. 

hásI  taanikutuutAxitiíkuʾ. 

noowituutiriiwaápI  sAhuútš. 
noowitiihuunaahkawá-  NIt. 
wewitiraačeéʾA  sAhuútš  nuukuwiteena-  wáNIt. 

hásI  suxtaaʾeéRIt. 
šuuxawiisaʾiíšAt. 

wehnawiisaʾiišátA  tinaákUx  wiítA  noowitiihuuNIsáʾIš  tinaaríčI  wiináxtš. 
noowitiihuunaahkawáNIt. 
noowitikúxIt  sAhuútš  anuú  noowitíʾAt  wehnaraaWIhkaʾaáhNA. 

atsú  tinaákUx  wiináxtš  noowitiihuunaahkáʾAt. 
nawáh  iiNAhkuraateehuúNU–  tsu  –  wehnaátA  –  tinaákUx–  wiináxtš  a  –  čiišaahnaapá  –  anuú  –  haawíNIt. 
–  witIhaapé. 
noowititawí. 
noowitIhaačítA. 
nikunoowiti-  kataté  weNAhaakičitaʾiwiítIt  wewitinuh-  kUxeeríkA  wehnačíkAt. 

noowitunaačiteeʾá  NAhkureewaataáNA. 
anuú  wituhnaathaanáwiʾ  sákaaʾA  –  NAhkooríčI  –  nuu  niiʾAhnaaha-  táWI. 
nuu  haawíNIt  witikatistátAt. 

a  tinaákUx  wiináxtš  wačéh  wehnačíkAt  Ahnoowi-  tIhuutUhkatapAhnaáhuʾ. 

AhnoowiteekUxuhtariiwaátaʾ  niiʾAhnakoosákUx. 
arikúsuʾ  pítkUx  WIšitiíʾA. 

noowitiwaákoʾ  witiišuuxuučitaʾús  NIstaakíniʾ  niiti-  šiNItwaaríčI. 

wáčéh  tinaákUx  wiináxtš  noowitoohnuučitaʾús. 
nooWIšituutuhtookaawiítIt. 

uu  niikohniiraawiiʾót  wešohninátA  noowitiroo-  čiiwiniíta. 
noowitikaahunaanúʾAt. 

wešininoohuuwiraátA  a  noowiteéka. 
uu  witeekaNIhuúʾU  wehnaraanawáNA  niinooNAhkuutuú-  ʾA  –  arikúsuʾ  –  NAhkučiišawataáNU  NAhkuraaNUstAhkataáNU  NAhkupAhaátU  NAhkukatiítU. 

noowiteéʾaʾ  wiitA. 
noowitiwaákoʾ  ee  atinátš  naahunéʾ  nooNAxiwaawanú  wah  wetatuhneesiíšuʾ  niiwenuutAxítIt. 
taanikUšitatsuxkaapaačíštI  niiwenuh-  naáNU  niiweNAxiinuhkáʾa  tiihéʾ. 
uu  tiraačitéʾ. 
kaakunaahé  niiwenuutaáNA. 
na  neeraačitéʾ  nakukawátAt. 

wešitataroohíštA  niiNAxkuNAhuunuúʾA  niiwenooNAhuunuúʾA  NAxkuNAhátkA  čeésuʾ. 
–  kooxIhuNAhát. 
–  kaakunaáhe  haáʾAx  niinohnoohuunaawaanú. 
na  nikUšineetuxtaaʾú  naawaaRUxtiíʾuʾ  AhnaraanuhkoóčI. 
wah  šikoxtunaanuúWA. 
kooxIhuNAhát. 
wah  wešitataroohíštA  čeésuʾ  niišinatiniisuuxaáNA. 

wah  tinawaaríčI  wešitoosiRAxúhtA  štoh  niiNAxinihnunaanúhAt. 
wah  tiwenaaxátA  anuú  šwísAt  nii  Axáx  wačéh  wetičíkAt. 
weta-  RAxwéʾ. 
tinaákUx  wiítA  wenaWIsátA  neeniiwaákoʾ  pakúh-  tuʾ  taáʾ. 
–  šiteenuusiráxaʾ  xaátš. 
–  tsu  neetuxtaawiíNAt  štoh. 
–  tsu  –  kaakeesškAxá. 
–  číkuʾ nuukutehnáʾAt. 
–  naraatáwe  wakáʾuʾ  wešitehnínoʾ. 
nikuwewitiwaawaakaáhuʾ  wiítA. 
tsu  weneehuunaahkawáNIt  niiʾAhnaahunaahnatáWI. 

wah  tsu  wetAxúhtA. 
wah  taanikuwetAxuutaa-  níštA. 
šWIsátA  nii  Axáx  AhnaákUx  šuukátA  neešiwaákoʾ  atináʾ  wetatihwísaʾ. 
šuxkA-  híNIt. 
kooxIhiikhuúRIt  nikuuteéRIt. 

tsu  wenohteeriiʾaahníštA. 
tsu  číkuʾ kaneenooNAhuunúxtA. 

wah  weNAxwaawanú  witiisuxtAxwéʾ  xaawaarúxtiʾ  napAhatkaatiitíčI  na  noxtanaaNUstAhkataáNU  na  katAh-  khíniʾ  tiraaNUstAhkataáʾA  –  na  šinačirikaáWI  –  šitičiripAhaá-  ʾAt. 
aninoóčI  xaawaarúxtiʾ  nikutuútuʾ  tinaaríčI  arikúsuʾ. 
tikatariíʾI. 
kaakíʾ nakoowikhuruuxaáNA  niinakoótA. 
wah  nikukooxuútuʾ  witiišuNAxwé. 
wetAxwaa-  wanúxtA. 
šúNAx  wah  nikuwetAxiniíʾIt  xeečitáWIš. 
nikuwetootIštatatawaahakúxtA. 
niiNAxkuWIskáʾA  na  nikUšitAxiítI  šiNAxkuutaáNA. 

wetiraawáhNIš  wešinatoohnoohunáʾU. 
wah  tinawaaríčI  wešitoosiRAxúhtA. 

noowitiiwaáRIt  čiitíʾIš  wituhnaánuʾ  arikúsuʾ. 
áxkUx  witipAhaáʾAt. 
áxkUx  AhnakátiiʾIt. 
na  AhnakatiítU  na  AhnapAhaátU  na  AhnaraaNUstAhkataáNU  na  Ahnačiišawa-  taáNU. 

wah  tinawaaríčI  nikutiRAhkatariíʾI  skána. 
wešitoosiRAxúhtA  niiNAxiína. 
tiihíʾ  čéstIt. 

noowitiwaákoʾ  wah  wetAxuutaRIhnaanuunikúxtA. 
wetatoonaakAxíštA  naaninoosíʾuʾ. 
aniwenaaxičitáWI  nakatiítU  arikúsuʾ  nikutíʾ  híNAx. 
tinaaríčI  nooNAheešá  –  nikuneetaáhpA  –  naraaNUs-  tAhkataáNU. 
na  napAhaátU  nooneetaáhpA. 
na  čiitíʾIš  načiišawataáNU  weʾIštapIswóʾ  niiNAxinihnunaanúhAt. 

wah  šuxtaRAhtšwá  ceésuʾ  niikooNAxUstaRAhtšúʾ. 

wehneečitawiítIt  –  nakatiítU  –  arikúsuʾ  nawáh  witiíNAx. 
nikuwewithiRAxá  wehnuNAsaaká-  hAt  iiʾaNAhunaahnaáWI. 

áxkUx  wewitiihé. 
wah  Ištóh  tinaaríčI  wewi-  tiičítA  AhnaraaNUstAhkataáNU. 

wah  áxkUx  wewitiihé  a  noowitiitiiwísAt  AhnapAhaátU. 

wah  táWIt  wewitiihawé. 
na  tinaaríčI  AhnačiišawataáNU  wewitakUxuhkatáʾ  niišooNAhuunaahkawaníkA. 
uu  witakUxUhuuniričíšAt  NAhkuunaWIhíku. 
či  tikaneešaaniíʾot. 

nawáh  noowitiwáčiʾ  wah  taanikutiíhiʾ  nii  xáx  naákUx. 
–  wah–  tsu–  wetatuhnaakapitaaháxtA–  tiihéʾ. 
cikú  kaakíʾ NAxkoosšUhúhkUx  tiwenaaxátA. 
wešita-  tootuuNAsštáwa. 
nawáh  wah  šuúxAt. 

wah  tinaaríčI  wiináxtš  nootíʾAt  niiwešinihnaaʾii-  tawíhA  nakoótA. 
nootíʾAt. 

anuú  wehnaátA  inoowitiitúhkUx  wehnaWIsátA  wehnakataweétA. 
taanikuneešihwáčiʾ. 

noowitIhuúkAt. 
nooWIšitiišawá  anináʾU  wiítA  na  Išáxtiʾ. 
tiwiítIt  huNAhtAhtíš. 

noowitiwaákoʾ  atináʾ  šuuxiriwátAt. 
šuxkAhíNIt. 
wetatihwísaʾ. 

noowitiwaákoʾ  –  tinaákUx  –  sápat  hąąʾ  –  tákuʾ  –  niinoo-  NAxkuúʾU  nakukutharaáhNA. 
wiináxtš  wetikuhnunáhAs. 

tiiríwatAt  na  noowitikhíNIt. 
inoowitiíkUx  AhnaahaáʾU  wehnarikawaáčI. 

uunaákUx  wiítA  noowiteesšiikhúRIt. 
noowitiwískaʾ  too  NAxkuuNUxwaaRUxtininoosíʾU. 
na  číkuʾ niinooNAxkUhuhtáNIt  koxteehuNAhát. 
nikuwewituutAsšúʾ  tinaákUx  wiítA. 
witanoonaátoʾ  wehnuuteéRIt  štoh. 

wah  tinaákUx  wiináxtš  wehnaʾaanú  wiiteešútš  wehnawaawanú  naawiinakuúnuʾ  noowitIhunáx  xaa-  waarúxtiʾ  –  nikunakuutuúʾA  AhnaRAxwé  –  xaapAhatkaatít. 
witikatAhnaaNUstAhkataáʾA. 
uu  šohnačirikaáWI  WIšituhčirií-  kawiʾ  niiNItčiriikuúčI  arikúsuʾ. 
kanawitiiwiroo-  huúʾU. 
nikuwewitanuúʾU  xeečítaWIš. 
wewitanuúʾU  xaa-  čitawíʾuʾ  NAhkiičitáWI. 
nikunoowitohnáʾA  číkuʾ weNAh-  koótA  naawiinakuúnuʾ  tanáhaʾ  šinehkuNAhnaáxI. 
uu  witikatariíʾI  xaawaarúxtiʾ. 

wah  tiwenawaawanú  naawiinakuúnuʾ  wenaraa-  čeewaahú  wewitIhaananíkUx. 
wewitituhnaná  piirátš. 
wah  šáxtiʾ  wewitíʾ  súxtIt. 

noowiwitistaawiraasítIt. 
tistaawiraasítIt. 
nikunooWIšituúta  anináʾu  –  wiítA  –  hiʾáxtiʾ  wenanúhkUx  wehnihnaanaáhNA. 
weWIšitikUxawaníkuʾ  wešohniinawaníkA  haakaawíʾuʾ. 

wah  tinaákUx  –  wiiteešútš  –  nikuwitithúNA  niiʾAhnaákUx  haakaawíʾuʾ  psaawítš. 

uu  nataakuuhuNAhátkA  na  Ištóh  kunootAxeénaʾ. 
wehnaWIskáʾA  aatakootíkA  tinaaríčI  wiiteešútš  noowituutUhuunapítaahAt  niišohnihnaaʾiitawíhA  taanikutAxuNA-  huunúxtA  IškootíkA. 
witičištuuwitáʾIt. 

tiihuuniričíšAt  wiítA. 
nootiswaátAt. 
nootikákAt. 
wititsaskákAt. 

noowitiwaákoʾ  tiNAxkaahunaanoótA  níkUs  NAxtakU-  xuhkaáxA  –  tiweneešinihnaakawaasíškUx  –  číkuʾ nakoosš-  khaasaáNA. 

níkUs  noowiteekUxaWIswáʾ. 
uu  noowewititskaatítkUx  niiʾAhnaáxA. 
nooWIšitihkanéʾIs  níkUs  anináʾU  wiítA. 

na  kaakiraawaraahaána. 
noošikanawiteenunuusuxtéʾ  wiítA  nikuweNUsuuxaawaanú. 
šikaakiniisuuxAsšwiʾuúʾIt. 
nawáh  wewitIhuNAhát. 

wah  tiwenuútA  wenaraaNIhtšaáNA  tinaákUx  wiitee-  šútš  wituxtaaʾiitUxtá  NAhkuraanoóku  weNAhkiičitáWI  aninaaríčI  xeečitáWIš. 
witiNAhkunaaNAhunoóku  uu  witooxawičeéšIt  xaawaarúxtiʾ  weNAhkuraanáʾU  niikohnuhnaaʾiitUxúʾ. 
noowitiitúhkUx  weNAhkUstaa-  kAháku. 

tsu  wewitíʾ  xaakuNAhúx  tinaaríčI  xaawaarúxtiʾ  tsu  wewitíʾ  kuNAhúx  čeésuʾ. 

wah  –  wewitIhunáhAs  –  anináʾU  wiítA  wiiteešútš  tiwehnawanú. 
wačéh  –  xaawaarúxtiʾ  –  xaakuNAhúx  wewitíʾ. 
witeštaniwiriisaáRIt. 

wah  –  suúnaaxuʾ  nooNAhunuuwaaWIhú  –  noowiti-  waákoʾ  uu  tinaaríčI  xaawaarúxtiʾ  tatuhnaaʾiitUxIsiíšuʾ  wiítA  –  niišičitaWIhú  –  nuxtaanookUxúku  wenakuraanáʾU–  wewitinakunaaNAhunoóku. 
–  tatuhnaaʾiitUxIsiíšuʾ. 

noowitiwaákoʾ  takohnáʾU  nooNUsúx. 

noowitiičitawiítIt  tinaákUx  suúnaaxuʾ. 
noowitiraa-  nookUxítIt  anináʾU  wiiteešútš  AhnuxtaanookUxúku  witiNAhkunaaNAhunoóku. 

tinaaríčI  xaawaarúxtiʾ  noowiteetšičituutáʾ. 
noowe-  witUtpAxawiʾúʾ. 
nooWIšititkhaahtaruupásuʾ. 
noowitee-  huunukaawaʾaáhuʾ  wehnaawikUxIšuuʾaáNA  wehnaawičešwaahnú  niiʾaNUsuuxaanuuxukú  AhniišičitaWIhú  weNAhkUhuunapitaawaa-  hakú  –  wenehkuunáxI  –  niiʾaNUsuuxaanuuxukú  wenehkuunáxI. 

wačéh  –  noowitihtakaaráhAt  –  suúnaaxuʾ. 
nuukuwitaaNUhuuniričíšAt  wehniitunee-  ráhAt  suúnaaxuʾ  AhnuuxičitáWI. 

naa  tičé wenuúʾUt. 

noowitiwaákoʾ  tuxtaanoókuʾ  nuxtaanookUxukú  anináʾU  wiiteešútš  AhniišičitaWIhú  aninaaríčI  xaawaarúxtiʾ. 
tatuxtaanipákuʾ  –  na  –  kaneeneekuNAtkoókuʾ. 
nootihtakaaráhAt. 

natsú  niiweNAhkoohtakuwó  natsú  noowititatatáʾAt. 
WIšitiišaWIsuunáwaʾ  AhnoowitiwísAt  niiʾAhnaraanoótA  Ahnoo-  xaanaáNU  –  anináʾU  wiiteešútš  –  weNAhkuteeRAhpiraʾaáhNA. 

wah  noowitehtakúwo  číkuʾ niikohniíhiʾ. 
tsu  pítkUx  wiiteešútš  WIšituxtaaWIhkaʾá  šiNAhkuwaawanú. 

taanikutehnaraáNAt. 
tinaahuúʾU. 

weWIšitiíkUx. 
siišUhuunaaWIšá  na  neesíhWA  niiwehnaraanátA. 
tiwenaahaátAt  na  neesihnatúNAt. 

wah  wešohnaákUx  AhnoowitikatistatateétIt. 
noo-  WišituuNAtkóʾ  Ahnaraanoóku. 

hee  tákuʾ NAhkúʾU  NAhkuwaawanú. 
hawá  ciraá-  to  siítIsiš  če tačé noʾ. 
takuraNAhčituuʾá  na  neeteeraapóʾ  niiwekohnaʾítAt. 

noowiteéʾaʾ. 
wešohnaákUx  noowiteehuuNIskáʾ. 
noowitiraanoókuʾ. 
wehnaáʾa  teškúNIt  noowitiihuuNUhtáʾAt  niitišohnaákUx. 
tákuʾ kanawitiiričítA. 
tinaaríčI  xaawaarúxtiʾ  áriišIt  witiraanoókuʾ. 
witiraanoókuʾ  wehnaá-  tA. 

nooWIšitiwaákoʾ  aráh  nikutíʾ  xaawaarúxtiʾ  wiiteešútš  nuuxičitaWIhú. 

atsú  tišinaákUx  wiiteešútš  nooWIšitiriiʾUxIšá. 
nooWIšitUstatatáʾAt. 
nooWIšitiisiRAxwísAt  niiʾAhnaʾítAt. 
nuu  noowitíʾAt. 
noowituhneesiíšuʾ  tinaaríčI  xaawaarúxtiʾ  niiʾAhnaraanoótA  tinaákUx  wiiteešútš–  AhnooxaanaáNU–  noxtakúʾU. 
nuu  –  weNAhkuteepiRAhkaʾaáhNA  –  NAhkUhuhwaawáʾA  nooWIšitiwíswaʾ  tišinaákUx. 

nooWIšitiwaákoʾ  aráh  xaakuNAhúx  šitikuusiráxaʾ. 
šitatúxkUx  –  weniíhiʾ  hiištaaNIšíšuʾ  –  wenakatistatatee-  tikú. 
tiraanoókuʾ. 
šeenooteewaákaʾ  wehnaáʾa. 
a  tákuʾ NAhkuwaawanú  koxtakuuraaNAhčituuʾá. 
wah  noonikúniʾ  xaawaarúxtiʾ  xaakuNAhúx. 
tina-  raanoóku  šineetitaweéraʾ  tiwenatinaaNAhWIsá  niitiNAxtaakítAt  tinaaríčI  xaawaarúxtiʾ. 

wah  nikuwitsuúxa  tinaaríčI  xaawaarúxtiʾ  wituxtaasšteeruuwaawanuuxuúkuʾ  anináʾU  xaakatarí.