XML version dated February 14, 2024. © Douglas R. Parks, Indiana University.

28

Young Hawk and the Power He Lost

Alfred Morsette

wah  koxtunaaʾít  tsu  niinatuuxItkáʾU  niinatuutIt-  kookUxuúʾA  niiNIštaaʾiiwaátIhu. 
wekohniiNAtkoókuʾ  kuNAhúx  –  natuuxItkawookUxúku  –  niiNIštaaʾiiwaawaátI. 
wetiraáʾiitUxtaaNIhuúʾU  wenaraaʾiitUxtaanunáhAs. 

wah  wetatunaaʾiitíštA  wiináxtš  weniitapsiwaáhnu  nooxíniʾ na šíhUx  –  nooxíniʾ na čiitíʾIš  –  NAhkuwaawanú. 
číkuʾ kanawiteeraanaasštáʾIt  číkuʾ  naawiinakuúnuʾ  číkuʾ   AhnooNAhkuutaweétA  a  číkuʾ NAhkutakaraáhNA  číkuʾ NAhkuraa-  wiinátA. 
kaakaraanaasštáʾIt. 
wiiteešútš  NAhkuwanú  aahnoo-  witipAhiíʾIt  wešinehkuhnaaʾiitaWIhú  taanikutuúta. 
taanikutatohnaakUhuunaawaanuuxuúkuʾ  wiítA. 
wiiteešútš  weta-  ʾaanúʾ  číkuʾakuraanaáhNA  čeešú  wenaRAxáhAt. 
kanunaanaasíhtš  tinaákUx  wiináxtš. 

wah  niikohnóʾ  AhnaraaWIsátA  witiwaákoʾ  naa-  wiinakuúnuʾ  koxtíʾAt. 

wewitiraáNAt. 

koxtitatatáʾAt. 

witiwaákoʾ  hiʾáxtiʾ  nawáh  waaxtóh  tunaahé. 
šikananehkuuNUxtaawiraʾaáhuʾ. 
niinakUsaáhNA  na niku-  tuutaánuʾ  čeésuʾ. 

noowitiiniWIškáwatAt. 
–  naawiinakuúnuʾ  –  wehnaraanátA  tsu  tinaákUx  wiináxtš  nootíʾAt  wehnuutAhtatataátA. 

na  niinuutaánu  a  číkuʾ aahnooʾuutaawaanúʾ. 
číkuʾ weNAhkuRAhWIsátA–  noowitIhaakawáʾAs. 
číkuʾ nuukuwitaahkoo-  haáhkakUx. 
witaahkoohaahkaʾá  NAhkureewaawatíRA. 
nikuwituutaánuʾ. 

uu  a  čiišaahkatariíʾI  tinaákUx  wiináxtš. 

noowitiinakAhíroʾ  čiričeeríšuʾ. 
weNAhkuRAhkawátAt  hináxtIt  čiričeeríšuʾ–  weNAhkUxiRAxwaawáNA  –  na  číkuʾ aahnooWIšitiiteéRIt. 
–  aahnoowiteéʾaʾ. 
–  tinaákUx  wiináxtš  wenehkuʾá  noowitiwáčiʾ  Axtóh  šitAsiišuunáwaʾ. 
Axtóh  šitAsiišuunáwaʾ. 
áWAx  siinó  tuusá  wenataraačiričeeRIšá. 

hawá  štoh  nikuwituúta  weNAhkuraanátA. 
tinaaríčI  wiináxtš  –  witítka  –  weNAhkuraanátA  –  čiričeeríšuʾ  –  čiitíʾIš  wiiteešútš  weNAhkuraaniriwátAt  wenehkučiričeeRIšátA  nehkureewaawatíRA. 
na  noowiteéʾaʾ  wenehkuʾá. 
na  inoó  nikuwítiʾ  anináʾU  wiináxtš. 
wewitiinaakIsšičiwiniitaánuʾ  wešiniiteériku. 

wah  witiwaákoʾ–  wetiihíʾ  teškúNIt.–  tiweniitúnaah-  kUx. 
uu  tiituNIhuúʾU. 

wah  nikuwewitunaaʾiitíhuʾ  –  natsú  –  tinawaaríčI  wekaakihnaaʾeéRIt. 

nooteeRAhkaaʾiíšaʾ. 

witiwáčiʾ  tiweniitúnaahkUx. 

wah  kaakihneesiíšuʾ. 
tinaákUx  wiináxtš  nikuwe-  witiitAhnaaʾiitáWI. 

witiwaákoʾ  tiweniitúnaahkUx. 
uu  tiituNI-  huúʾU. 
wekaakihnaaʾeeríkuʾ  tinawaaríčI. 
wetehčeešaanúʾ  niitinatuuxItkáʾU. 

tinaákUx  wiináxtš  noowitiwaákoʾ  štaNAhnaaninátA  wah  nikuʾaaxinaakIsiíšU  xaawaarúxtiʾ  –  wah  –  šuxtaa-  kičinaanuúʾU. 
na  parúNIt. 

tinaakUx  wiináxtš  nootiihuununáhAs. 
kAšiniiteérikuʾ. 

noowitiraáNAt. 
noowitiinákAhu. 

teškúNIt  wewitiihíʾ. 

noowitiwaákoʾ  aniweniitúnaahkUx. 
–  uu  –  tiituNIhuúʾU. 

wah  noowitiinakAhíroʾ  xaataʾuútuʾ  nii-  šinehkunuutIsštAhkáWI  nikukooxíʾ  xaawaarúxtiʾ  číkuʾ NIhkuranitaawátAt 

tsu  wewitiinakAhíroʾ. 
wewiwitiinawíreehAs. 

šiišiiNAhniwísaʾ. 
niineetohnaáka. 

anináʾU  wiináxtš  noowitiwaákoʾ  wah  wetiraaneehaáʾAs. 
štápo  noowetiwaáRIt  teškúNIt. 
xaawaarúxtiʾ  neešiišii-  NAhnáʾ. 
neešiiséhNAt. 
tinaraahNAhčituuʾaáNA  nuu  neeširaápoʾ. 

tiwešohniNAhnátA  uu  xaawaarúxtiʾ  tiraaNIhuúʾU. 
WIšitiinaakaʾíwaahAt  –  niiʾAhnaraanoótA–  niiʾAhniinakuníkUx  AhniitAhnaanawaʾuuníkUt  –  xaawaarúxtiʾ  –  NAhkiičitawiítIt  niinakuhneéRA  xaawaarúxtiʾ. 

noowitiwaákoʾ  ka číkuʾ kananaaxičitawiitíštA  čeésuʾ. 

noowitiwaákoʾ  wiináxtš  kaakíʾ. 
niišuxtaapóʾ  parúNIt. 
tuukiišuxtaapóʾ  skaweéraaʾuʾ. 
axiraápoʾ  hunaahkoohaáhkAt. 
tuukiišuxtaapóʾ  skaweéraaʾuʾ. 
tatakuunaahnaaxíštA. 
tiraaNIhuúʾU  naraána. 

WIšitiiNAhnáʾAx  xaawaarúxtiʾ. 

nuu  wenaraána  tiihaahtiwiitikUxítIt. 

noowitiwaákoʾ  tinaaríčI  wiináxtš  niiháʾ  tičiWAhaáhkUx. 
tičiWAhaaNIhuúʾU. 
xaawaarúxtiʾ  nikiišuxtaaNAhkawaričít  hiš-  tátkAt. 
tiwičeésIt. 
xaawaarúxtiʾ  nikukooxiRAhkAxá. 
kooxeeraánaʾ  tsu  číkuʾ tuukukoxtuutaakIsiráxAt. 

weWIšititčiríkUx. 

wah  inoowitiičiWAhaáhkUx. 
uu  witičiWAhaaNIhuúʾU. 
xaawaarúxtiʾ  nikunoowitiNAhkaʾí. 
WIšitiiNAhnitawi-  raáWA  xaawaarúxtiʾ. 
witiraaninuuwaáWA  wehnaRAhkawaáWI. 

noowiteehuNAhkatawaákaʾ. 
uu  wehnačitAhunuuwaáWI  číkuʾ kanawitihnaaʾeeríkuʾ. 
tsu  tiwetiraanúʾAt. 

nooWIšiteečitaʾiwáʾ  –  pítkUx. 
tsu  tinaákUx–  wiináxtš  witikanítkUx  nikuwewitikatákUx. 
nooWIšiteeWIswáʾ  niitiʾAh-  nakanítkUx  –  šohnawaaWIhtikú  sanánat  –  šohnuutIškUxuu-  naawaanú. 
atsú  tiʾAhnaaweerákUx  WIšituutIs-  kačírikUx. 
kanaWIšitiiteérikuʾ. 

WIšititaaWAtwaáhAt. 
anuú  kunooWI-  šitíWA. 
wewitunaahuníkUx. 
saxtš  witikatistatateétIt  wah  parúNIt  šiišuuxaáhNAt  xaawaarúxtiʾ. 
siíno  tatakuhnaah-  niraánaʾ. 
koxtakuhnaakunaawísAt. 

witaraánaʾ. 
WIšitiNAhnikaruuwátAt  –  xaawaaruxtiʾ  –  weh-  naaraána. 

wewitiihaahtawiitíkuʾ  na  wewitiitakunaawísaʾ. 

noowitiwaákoʾ  šuxtaakičinaanuúna. 
šuxtaNAsáʾIt  xaawaarúxtiʾ. 

noowiteekawikaáʾ  anináʾU  wiináxtš. 
noowituuNAsaʾiítAx. 

sanánat  tuuʾAhnaraána  noowiteewakaahtáʾ  hee  weši-  tsihkootíštA  tinaátA. 
kaneetehniičitawirii-  wáʾux. 
nikuwitiwaawačiʾaáhuʾ. 

tsu  tuunawaaríčI  noowitiNAsáʾIt  xaawaarúxtiʾ  wehniinanaáxI. 

anináʾU  wiináxtš  tsu  tuukunoowitiihUhkoohaáh-  kaʾAt. 
witeewikaskawaawíhuʾ. 

nooWIšitiináʾAx  wešinihwániku. 
číkuʾ kanawitíʾ  šiNIhkuwaasakú  wešinihniraanátA. 

noowitikUxtawiraáʾAt  wehnakUxuhčitaátA  tinawaaríčI  tinaraaničitáWI. 
nuuʾAhnahUshaahkatAhkáʾU  nuu  nuukuwitaahtáʾAt. 

hawá  štoh  nooWIšitiináʾAx. 
weWIšitiitunaa-  wísAt  na  wewitikUxtawiraáʾAt  weNAhkuʾiišátA. 

Axtóh  tiikohnáʾAt. 
šikoosiinawiruuwíhuʾ  NAhkuxčitaátA. 

anuú  –  AhnawaakatAhkáʾU  –  na  inoó  nuuku-  witaahtáʾAt  štoh. 

hUhtiísuʾ  noowitiraanawíʾAt  ninaaničitáWI. 
aa  číkuʾ tehnuúʾUt. 
Axtóh  kaneeteeNUtkatariihčiraʾá. 
noowituhnaanapitaawaáhAt. 

atsú  tuunaraanátA  xaawaarúxtiʾ  noowitiinanáʾAx. 

noowitiinaakIsšoóxIt. 
noowituhnaanapitaáwaahAt. 

wehnaaraána  nuu  noowitIhaahteetúʾAt. 
WIšitiiNAhnikaʾiíšAt  xaawaarúxtiʾ. 

a  noowitihwáčiʾ  aa  wačéh  wiináxtš  wešikoh-  nihkoótIt. 
nuukunoonakoótA. 
nuukuneeníʾAt. 
wačéh  šikohništAhwanúʾ. 
šikohnihkoótIt. 

aahnoowiteečeswaátaʾ. 

šitikuusuxtiRAhwanúʾ. 
xaawaarúxtiʾ  neeniiNAhnaa-  nawíʾAt  tinaraaničitáWI. 

nooWIšitihkaanúnoʾ. 

noowitiwaákoʾ  saxtš  ItkaniwaáhAs  a  nuukunooxi-  raápoʾ. 
nuukunooxiraápoʾ  parúNIt. 
wekutUtkUxuúnuʾ  hináxtIt  IštápIswo  tsu  –  koxtíʾAt  nátkAt  –  saxtš  ItkaniwaáhAs. 

nawáh  noowitinaaničitawiítIt. 
noowitiNAsáʾIt  xaawaarúxtiʾ. 

siinó  witiwaawaʾá  tinaákUx  wiináxtš. 
witikani-  waáhAs. 
noowiteéʾaʾ. 
nuu  –  awít  –  witawísaʾ  siíno. 
witaraánaʾ  xaawaarúxtiʾ  šineeNAhnáʾa. 

witIhuúkAt. 
witohníʾus  iiʾAhnaanunuhkUxaáhkUx. 

noowitiwaákoʾ  šáxtiʾ  haa  kuNAhúx  takohnáʾU  tAhuúkaʾ. 
tAhuúkaʾ  a  nuukunootíʾAt  iinanuhkUxaáhkUx–  wiináxtš. 
kaakAxkahIhníkuʾ–  čiraátoʾ tačé noʾ. 

haa  wačéh  wekohnaawíʾAt. 
kananiiniiwaawaʾúx  nakuwaawanú  naawiinakuúnuʾ. 
wekooNUsakuunawíʾAt. 

noowitikAhíNIt. 

aa  inoowitiišá  anináʾU  wiináxtš  AhnačitáxA  niiʾAhnaanunuhkUxaáNU. 

čee  či  weNAxihwísaʾ. 

wah  tičé nuutAxítIt. 

noowitiwaákoʾ  wiináxtš  anuú  wešiteeNAhnáʾ  xaawaarúxtiʾ  tsu  neeneetiínaʾ. 
kooxeeRAhwísaʾ. 
šitee-  NAhnáʾ  xaawaarúxtiʾ. 

ka číkuʾ kananaaxirá. 

Axtóh  číkuʾ šikooxeéʾu. 

witAheéšaʾ. 
wewitIhunaaNUhaahtawiitíkuʾ. 
WIšitiiNAh-  neesAhkaʾiíšaʾ  xaawaarúxtiʾ  xaaNAhkúsuʾ. 
witinaawiinúkukuʾ. 
nikuWIšitihtaraʾóʾ  anináʾU  nikutawikUsiihániʾ. 
wah  taanikutuúta. 
nikutikunuhnaáka  šohnihnaawiinúkuku  niiwehnuutaawaáNA  wehnuxtaʾiwaawanú. 

na  wačéh  kuNAhúx  wewitiraanikačíš. 
a  či  naraahukoóʾUs  seehnáʾU. 
a  či  aniwešiniiničiriWAh-  tiíkuʾ  šinihnaawiinúhkuku  niiwehnuutaawaáNA. 

noowitihwáčiʾ  nawáh  šiisuxkáxaʾ  hiʾáxtiʾ. 
číkuʾ nux-  tAsaáWAt  –  xaawaarúxtiʾ. 
nikuwetuhnáʾA  –  wiináxtš  tiwenuutaáNA 

WIšititkáxaʾ. 

tsu  iwitiišá  wiináxtš. 

hiʾáxtiʾ  WIšitihnaaʾiitáWI  tinawaaríčI  xaawaarúxtiʾ  cikiišuxtaáWAt. 
taanikuwetuutaáwa  NAxihnaáʾU  wešohninii-  naaʾiitIhú. 

wah  niikohnuhnaánuʾ  xaawaarúxtiʾ  noowitiRAsaáWAt. 

nootiiríwatAt  wiináxtš. 

witiwaákoʾ–  wah  aniweneewaáRIt. 
–  wešitikuraánu. 

wah  tičé nawáčiʾ. 

witiwaákoʾ  wah  taanikuneewáčiʾ. 

heeʾ. 

hawá  štoh  tičé náʾAt  naawiinakuúnuʾ. 
nikunoo-  witiraahatúhkA. 

nuu  tiwehnaatawiʾá  noowitiʾá  wiítA. 

na  weNAhkutaroóku  neéšuʾ  WAhúx  weNAhkutawaakaráʾU  hunaaneskúhtš  wewitikaákUx. 

noowitikúxIt  sAhuútš. 
noowitiswaátAt  AhnareewaawatíRA. 

uu  tuuháʾ  áskAt  –  noowitičiškatawaáhnaʾ  níkUs  –  wehnet-  kAhtáʾa. 
na  –  inoowiteéRIt  –  wiítA. 
kanawituutIsiíšuʾ. 

noowitiwaákoʾ  Axtóh  tAxčitAhíš. 
tatuuxískaʾ  wiítA  iitároʾ. 
atsú  kaneeneešinaanaa-  síštoʾ. 
číkuʾ ahnoowekaakAxíʾAt. 
na  nikunee-  tuhnáʾA  niiweNAxUsuuxaawaáNA  –  anuú  –  naraahiRAxaáhNA. 

wah  teeNAxwískaʾ  aatakaapaačíšU. 
wah  kooxuuNUhuh-  kaapaátš. 

noowitičiškatawaáhnaʾ  nikutawikúsuʾ  AhneeʾaáhNA. 

tinaaríčI  wiítA  noowiteečítstaʾ  wehnačíkAt. 
wah  Axtóh  –  kanatsuxteesiíšuʾ  –  a  či  nikuNAxíštA  tiwenat-  suuxaawaáNA  wenikuuxaáNA  naahukoósuʾ. 

nawáh–  witiwaákoʾ  wah  –  taanikutikuutiitAxítIt. 
niku-  tikuNUhuúnuʾ. 
áriišIt  tatuhnáʾA. 
nikutuuNUx-  taaʾiitihUxuúkuʾ. 

tiraaʾiítUx  sčiíri. 
šikaakAseenaaʾiítUx  sáhniš. 

wah  tinaákUx  –  wiináxtš  –  číkuʾ Ahnookanawituxtaahunáx  –  štoh. 
číkuʾ AhnookanawituuxaananiwiítIt  –  na  –  noowitikaahikót  anináʾU  wiítA.