XML version dated February 14, 2024. © Douglas R. Parks, Indiana University.

29

The Origin of the

Arikara Crazy Dog Society

Alfred Morsette

noowetatunaaʾiitíštA  áxkUx  haáwaʾ  niinatuuxAt-  kookUxúku. 
nuunatoxtaakitUhwaáhAt  nuu  huukaa-  wiraátA  tiNAhunaanawaáWI  weNAhkiitúhkUx  psíkAt  psíkAt  wenakupsíʾU  psiikaríkAt  . 
. 
. 

tsu  nooWIšitinóʾ  suúnaaxuʾ. 
WIšitiiNAsíštA  kukananakuuwaawanú  –  tsu  nooNAhkukaákUx  –  NAhkUstarihnuuwaawanú. 

wewitinehkoowoósu  witiitoxtaakawaʾús  wenehkuroswaawíhA  nátš  nakukáʾIt  –  híNAx  –  atsú  –  xaátš  –  noowitehnuúkaʾ. 
uu  wititáNUx. 
–  tuhpiiraninoósiʾ  xaátš. 
–  na  inoowitIhuučitákUx  suúnaaxuʾ  iiʾAhnaanunuhkUxaáNU. 
hináxtIt  WIšitiisaakeeríWAt. 
nooWIšitihpiNUxUhuunaWI-  sitíNIt. 
nikuwituutaánuʾ  niiwekohniiraáʾAt. 

tinaákUx  suúnaaxuʾ  noowitesčirikuʾá. 
noowiti-  piiranóxtA. 
witiraaʾaanúʾ  nakuráʾU. 

nooWIšitiinaaNAxwéʾ  uu  ka tákuʾ šiNAxwaaWIhtikú. 

noowitiwaákoʾ  kaakíʾ. 
niiwekohnuúʾUt  tiwena-  tuútA  tiwenaatsčirikuúʾU. 
wewitinaaʾiitaWIhú  kanee-  neetuhneesiíšuʾ  tákuʾ šiNAtkuuwaaWIhtikú. 

na  wehnaawiRIstaʾaanuuxukú  weNAhkUhunaananitawaáhNA  noowitinaʾaanuuxítIt  tinaákUx  suúnaaxuʾ  na  noowitikároʾ  xaátš. 
čiitíʾIš  wituhnaánuʾ. 
uu  noowituhniwá  na  noowitooNAhkaraniíʾI. 

wah  –  inástiʾ  –  niitapsiwaahnuuxukú  –  nooxíniʾ  –  nooxíniʾ  weʾaanutpsiwaáhNA  wiináxtš  aa  tinaroósI  xaátš  aniišuxkU-  xawáNIt. 
anuunuxwaáNIs. 
tičé wenuúʾUt  NIhkuraatAha-  ruhkoóčI. 
nikuwitiwaawaakaáhuʾ  šáxtiʾ  suúnaaxuʾ. 

tinaákUx  wiináxtš  noowitiroosít  xaátš  noo-  witiranaaWIsítIt. 
wenaranátA  pítkUx  nooWIšitanustéʾ. 
uu  nooWIšitohkaraniíʾI. 
nooWIšititaré. 

noowitunaaheéRIt  na  pítkUx  nooWIšitikaáWI  aNIšináʾU  xaátš  pítkUx. 
na  anináʾU  xátš  AhnooNUxpiirani-  noosíʾU  či  nikUšiišéhnaʾ. 
noowitaah-  kaákUx  šiNAhkuriwaniítU. 

tinaákUx  wiináxtš  hináxtIt  noowitiRAsačiwaapí  naakaanuúnuʾ  niinehkuxwaawáʾA  na  čiinaniítuʾ. 
noowiti-  ranaaWIsítIt  apAhníniʾ. 
a  či  nikiišaáh-  woʾ  šohnuhnoswaaWIhú. 

nuuwehnapsíʾU  nuuwitaawiRIstaʾá  naawiRIs-  taʾaanuuxukú  –  weNAhkukataahkaawaáhu. 
–  tinaákUx  suúnaaxuʾ  tičé NAxuutaanuuxuúkuʾ  wiináxtš  atinás  wenakuranoohuunaWIsiruútIt  –  tsástš  –  nakuu-  NUxtaaniiwaáWIs. 
čukú naraniwóʾ. 

noowituutaweeráʾAt. 
nooWIšitiiwanúʾ  saáts. 
–  uu  nooWIšituhné. 
–  nooWIšitohkara-  niíʾI. 
noowitiíkUx  šohniišUhuunaWIsIhníku  xaatanúxuʾ. 
noowituutáhnoswaáWI. 
noowiteéʾaʾ. 

na  noowituuteéRIt  tinaákUx  suúnaaxuʾ. 
noowitiwaá-  koʾ  uu  atinás  či  nikUšinuhnoswaawíhuʾ  natuxkaráʾU  xaátš. 
nuuwešinaanunúhkUx. 
atsú  pítkUx  šitehnaawáNIt. 

wah  niikoNAsakuúʾU  hináxtIt  noowitétkoʾ  wehnaraanoóku  niiʾAhneetuuNIskáhAt. 
wehnaraanoóku. 
tinaákUx  suúnaaxuʾ  noowiteeWIsítIt. 
nootíʾAt. 
noowitiiwaáRIt  wiiteešútš  na  wiináxtš  WIšitihtatata-  waáRIt. 

tinaákUx  suúnaaxuʾ  –  noowiteéʾaʾ  –  noowitikúxIt  sAhuútš  kAxiítš  niikóhnoʾ. 
–  anuú  nootíʾAt. 
–  a  noowitaanaáNAt. 
nootuutaakaweeráʾAt  nuu  wenaátA  wehnuutAhtatataátA. 

nuukohniíhiʾ  hiíš  nooWIšiteehuuwiraawáʾ  wiináxtš. 
noowitiwaákoʾ  atináʾ  tAxuutapitaahaákuʾ. 
tiwaa-  kaáhuʾ  –  atíʾAx  –  nuuNUsuxapitaáhAt. 
–  Axtóh  –  kaakoonaa-  NAhuné  niinoonahNAhuunuúʾA. 

noowitiwaákoʾ  suúnaaxuʾ  wah  nikunuúʾUt. 
tiraáNIš. 
Axtóh  kanatuhneesiíšuʾ  a  či  nikuNAxtaá-  xIt. 
aatuhneesIšú  kaakíʾ nikunakuútA. 

nawáh  nooWIšituutUhuunapitaawaáhAt. 
nooWIšitiʾá  xaátš  wešiNAhkiihUhtatataátA  niiwenaátA  hiʾáxtiʾ. 

nooWIšiteewáʾ  pítkUx  wewitiihé. 
noowiti-  waákoʾ  atináʾ  ka nooNAsáʾUx. 

noowitiwaákoʾ  hąąʾ  tikuNAsáʾUx. 

noowitiwaákoʾ  wah  –  niiháʾ  –  atíʾAx  wetikoótIt  NAhnunáhtš. 
neešiiranoowaʾá  niikohnaasšoówaʾ  niikoh-  naaxaníštA. 
atíʾAx  wetikAhíNIt. 
šaahWI-  sátA  witiišaahkaanúnoʾ. 
koxtiraápoʾ  pAhiináNIt. 
šikanaaxteehuunawáʾ. 

nootíʾAt  tinaákux  suúnaaxuʾ  na  inoowitiišá  NAhnunáhtš. 
–  noowituúʾUt  witikáʾIt. 
–  tinaákUx  suúnaa-  xuʾ  noowitiisAtkUxítIt  tsástš. 
uu  witikaawačiíta  na  noowiwituutaNAxtá. 
nootíʾAt  štoh. 

nuuwehnaátA  híNAx  wehnuutaakaweeraátA  nooWI-  šiteehuuwiraawaʾaáhuʾ  wiinásts  pítkUx. 
witi-  waákoʾ  NAheešá  wetataraNAhwísAt  nii  atináʾ  na  atíʾAx  atíkaʾ  atípaʾ  tiWIsíRIš  niiʾAhnaraanoótA. 
–  wetataraapIswóʾ. 
–  teškúNIt  wewitiihíʾ. 

tinaákUx  nuu  nootíʾAt. 
nooWIšitiihuuwiraáWA  tišinaákUx  xaátš  niiʾAhnaraanoótA. 

wewitAheéšaʾ.–  nooWIšiteewáʾ. 
–  noowitiwaákoʾ  wah  atináʾ  itaraahNAhčitaátA–  neešUtwaaʾeéRIt  –  anuunaahwaákUx  naahwaakoohaahkákUx. 
niiháʾ  nikuwetataraapóʾ. 
nikuwitiitúhkUx. 
––  atíkaʾ  –  atípaʾ  –  tiWIsíRIš  nikuwitiraanúʾAt. 
nikuwewitataraapIswóxtA. 

nootiraáNAt. 
nooWIšitiihuuwiraáWA  štoh. 
noowiti-  katáʾAt  suúnaaxuʾ. 
noowitaahwaákUx. 

nootiraáNAt. 

teškúNIt  wewitiihíʾ  niiʾAhnawaákUx. 
nooWIšitee-  wáʾ  wiináxtš. 
noowitiwaákoʾ  atináʾ  wetataraapIswóʾ. 
wah  atináʾ  suuxuneehaáNIt. 
naNAhnuukátA  NAhkUhuúpo  na  šuukátA  na tuukutiwiítIt  –  tuuháʾ  –  kUxAxIhaáh-  niniʾ. 
–  a  nikiišookaawiítIt. 
–  nuunakatAhkáʾU  axíwiitIt  wihkaʾuuxíniʾ. 
tsu  kUxAxIhaáhniniʾ  nikišwií-  tIt. 

wah  wetihwaaWIhtikúxtA  awít. 
niikohninaatee-  waníštA  neešiitohnaaʾiitáWI. 

wehnaraanoótA  –  wehnawaákUx  –  noowitiRAhwísAt. 
witeehuwaáʾAt  na  noowitiRAhnuúkAt. 
noowitiwiítIt  niiwešinihnaaʾiitawíhA. 

wah  –  noowitiraataʾuúkUt  –  wešohniiteéRIt  wiiteešútš  tinaátA  wiináxtš  wešiNAsiRAxaáhNA. 
wah  noowiti-  kaawísAt  huNAhtAhtíš. 
nooWIšitiisaaka-  táWI  wehnaraawíšA  wehnaraawíšA. 

noowitiwaákoʾ  wah  wetAxunaaʾiitíštA  tinaákUx  suúnaaxuʾ  tiwenostatataʾá. 

witiwaákoʾ  heeʾ. 
tinaákUx  suúnaaxuʾ  tatuxtoóxAt  aataahtakúʾU. 
wah  taanikunuutAxíruutIt. 
wah  inás-  tiʾ  nikUšiteeničíšAt  tiwešinatiníhkUx  wiináxtš  inástiʾ  tinaákUx  suúnaaxuʾ. 
nawáh  nikuweti-  raateehuunaaníštA  niinakuútA. 

noowitiwáčiʾ  nuunaRAhkatAhkáʾU  wihkaʾuuxíniʾ  Axtóh  tinakUhunáhAs  tinaákUx  suúnaaxuʾ  šiNIhkukoo-  tíkA. 
wekaakunaaNAhuné  niiwenuutaáNA. 
wešinih-  naáhNA  tišinaákUx  –  piiraneešaánuʾ  tinaákUx  –  tiwe-  šineérikUx  pítkUx  wiináxtš. 

tunaraanoótA  kUxAxIhaáhniniʾ  witihwáčiʾ  Axtóh  kaakíʾ nikunakuútA. 
Axtóh  kanohneesiíšuʾ  niiwenootAxítIt. 
tinaákUx  áriišIt  wetiiraanoóxIt. 
tinaákUx  wiináxtš  wetii-  raanoóxIt  šeéNIt  wewitikananiiráʾU  niinakúʾU  niinakúʾU  tinaákUx  –  suúnaaxuʾ  –  niinuútA  –  šeéNIt  –  nakúʾU  sáhniš. 

wah  wekaakuúʾUt. 
wekaakuutAxítIt. 
wah  wešitatuutuu-  neéRIt  –  tinaákUx  suúnaaxuʾ  kananakuuhunáhAs  –  wah  štoh  nakuutapitaáhAt  nakoótA  niinanuunítAt. 

wah  tsu  tinaákUx  wiináxtš  inástiʾ  wešitatUtkaa-  paačíštI. 
čeésuʾ  tinaákUx  inástiʾ  wešitatUtkaa-  paačíštI. 

tinaákUx  suúnaaxuʾ  nooWIšititkáxaʾ. 
nootiwií-  tIt  niišohnaákUx  šiNAhaáʾU. 

na  noowitiwaákoʾ  nawáh  nikutuúʾUt. 
wetiraa-  niwáNIt  áriišIt. 

wekananaatoohnaaʾiitawíhA  niinatuutaáNA  áriišIt  kuwi-  titatihkoóʾAt. 
áriišIt  wetatiiraaniwáNIt. 
áriišIt  tatuh-  náʾA. 
wah  tsu  weneešuutapitaaháxtA  niiNAxinii-  nítAt  NAxkoótA. 

wah  anás  wešitatUtkaapaačíštA. 
nikuwešitAh-  naanaawaʾú  kananakuukaapaačíšU  –  ánas  –  kanaNAxkuraa-  kaapaačíšU. 
niinakuuWIskáʾA  ánas  nikukooxuúʾUt. 
kaakunaačiteewaahnúxtA  niinakuutaáNA. 
koxtuhnaahnaáNAt. 
–  šikoxtuutAsíštA. 
–  niiwaawanuuxítIt  naawiinakuúnuʾ  na  číkuʾ niinakuuWIskáʾA  kaakiraači-  téštA. 
nikukooxuúʾUt. 

nawáh  ánas  nikuwetikuunaahnaanuuwaawanúʾ. 
wah  tinaraaʾiitUxtoósI  nikuwetuhneesíštA. 
áriišIt  tinaraaʾiitUxtoósI  kunooxuhnaaʾiitUxtAhwísAt. 

wah  nikunoowituúta. 

witiwaákoʾ  štoh  šitoosiRAxkaaʾišwóxtA. 
tinaraanoótA  čiitíʾIš  noošinoosiRAxwísAt. 
na  taanikišwaákoʾ  šiniinaaʾiítI  ánas. 

hináxtIt  anuú  híNAx  nooWIšiteenuusiráxaʾ  suúnaaxuʾ. 
wewitAheešAhíštA. 
kanawituxtaawičeéʾA. 

neešaánuʾ  noowitiiRAhká. 

noowitiwaákoʾ  šáxtiʾ  kuNAhúx  wetaWIsáʾ  sehnaáʾU. 

wewitAheéšaʾ. 
wah  witiwaákoʾ  wah  taanikutuutAxí-  tIt. 
–  či  nateeraahnaaniwáNIt. 
–  na  áriišIt  niiraaniwáNIt  wenikuxtooxátA  nakukohtakúʾU. 
áriišIt  tiiraaniwáNIt. 
šeéNIt  wewitikananiiraawiítIt  niikohniraačítA  wehnaáʾa  na  wešiNAsiiNAhuNAhátkA  piiráʾuʾ  pítkUx. 

wah  tinaákUx  atinás  nikuwešitikaapaačíštA  skána. 
wah  wekaakunaačiteewaahnúxtA. 
wah  tinaraaʾiitUxtoósI  nikuwetiraaʾiitUxtaahníštA  tsu  nakuraakawaakarookú  –  híNAx  –  paatúh  –  kananaakuuWIsAhú  –  teškúNIt  paatúh  kananaatakuraahNAhwiraaníkUx  nakuraakawaakaroóku  híNAx. 
wah  tinaraaʾiitUxtoósI  kuwetiraaʾiitUxtána. 

wah  nikunoowituutá  tinaákUx  wiináxtš  wehnaraa-  NIhtšaáNA. 
wewitiraanuhkáʾIt  niinaraapiRIhuúNU  naahukoósuʾ  wehnáʾU  wekanaahnuunaačiteewaahnú. 
hawá  naawiinakuúnuʾ  NAhkoótA  xaataʾuútuʾ  kanawitaanunoo-  naačiteéʾIt  wešohnitkaapaatštíRA  xaátš. 

wah  –  na  nikuwitiíhiʾ  niiháʾ–  čiWAhaahwaarúxtiʾ. 
šeéNIt  ineewaákUx. 
nataakuraapIswó  neewaakoohaahkákUx. 
wah  nikuwitiíhiʾ  xaátš  niiʾAhnuxtAhkaáWI  AhnuxtaanoótA. 

tunaraanoótA  kUxAxIhaáhniniʾ  sčiríhtš  witeenuNAh-  kUxkareewát. 
tunaraanoótA  kUxAxIhaáhniniʾ  čitaapát  –  nikuwiteenuNAhkUxkareewát  –  niiNAsaripiš-  tawaáWI. 
wah  nikuwitíʾIt  kanaahnistaruuwanuúxU  čitaapát  AhneenuNAhkUxkareewaápI. 

natsú  –  tuuhéʾ  –  sčiríhtš  –  tuunakatAhkáʾU  –  čiwakuútš  nikuwitíʾIt  tinaákUx  suúnaaxuʾ  šohniituuneéRIt  štoh  wešohnineenuusiRAxkaaʾiišá. 

wah  tanikuwituxtaačitaWIhú  ništaakawaakarookUxukú. 
na  nootateeraapáčiʾ  neekakUxpíNUx. 
tišwačeehU-  xuúkuʾ  xoosakhuúnuʾ. 

na  wiitatshaánuʾ–  witinaaná  –  xoosakahUhwiitatshaánuʾ. 
nikutatuuxAtkookUxuúkuʾ. 
siíno  tiniinaanuuwanúʾ  wiitats-  haánuʾ  NIhkuraakawaakaroóku. 

na  –  neetIhaakariiwáʾux  –  neekakUxpíNUx  xoosakhuúnuʾ. 
tiraačítA  –  kuNAhúx  –  atípaʾ  kuúNUx  kananii-  wičeésU  tuxtaakarookUxuúkuʾ. 
nikutehnikuraáʾu  tinataakariiwaʾuúxU.