XML version dated February 14, 2024. © Douglas R. Parks, Indiana University.
30
The Origin of the
Hidatsa Crazy Dog Society
Alfred Morsette
| wiitatshaánuʾ – kUšiteenaaʾiítUx. |
| – tiwenatunaaʾiitštáNI tatuuxAtkookUxuúkuʾ wenatsuxkaákUx kuNAhúx. |
| nikutikunuuNUxtaʾít tsu niikooNUsuuxuúʾIt wiitatshaánuʾ AhnuuxunuuwaáWI – AhnuuxIhtakUhunuuwaáWI – tiihéʾ niineetUhkatákUx aniNAhunaanúʾa. |
| niikohniíhiʾ nikuwi- tuuxitunaáhkUx wiitatshaánuʾ. |
| wiiteešútš – šinikoosštáWI čiitíʾIš – witanuhnaánuʾ itáhniʾ na šáxtiʾ hiʾáxtiʾ. |
| witanuunaaNIhuúʾU sšúxuʾ. |
| WIšitiiNAsíštA tinaákUx wiiteešútš na AhnuuNIsaNIšé šinehkutkawaakaroóku – kaxkataʾiítuʾ – na wiinaaNUxkaʾiítuʾ. |
| wituxtaanaaNIšuúkuʾ noowitaahkatáʾAt. |
| witiwaákUx NAhkučitákUx NAhkureewaawatíRA. |
| štoh noowi- tikatáʾAt – weNAhkučitákUx weNAhkuúkUx – weNAhkureewaawatíRA. |
| witsakuuniíšAt noowiteetawiraáʾ. |
| wah niikooNAsákuuʾU wehnačitákUx noowiteé- ʾaʾ kásuʾ. |
| noowitiwiítIt wiináxtš weeNUtčiríkUx. |
| noowitiwaákoʾ tinaákUx níkUs šitikiináʾ nataakuhnaa- ʾiitawíhA – niikooNUtkaahunaánuʾ tinakaahunaáhkUx – NAhunuu- waáWI niininoohaaníčI wetohnaaNAhíštA – tiihéʾ – tiši- naaxakawooruutikú NAhnunáhtš AxkaáʾA wáh niinooNAhkuúʾU. |
| wetaraakuNAhatčíštA kuúNUx niinooNAhkuúʾU wáh niininoohaaníčI kananii- naawiʾiiruhkoóčI. |
| wetooNAhWIsAhíštA iitiNAxtaakítAt. |
| nikuwešitikuhnaaʾiitáWI tiwenatiína nuuneskoóhAt níkUs nakUxuhkaátUx. |
| niku- wešitikuhnaaʾiitáWI nataakuhnaaʾiitawíhA NAxkuhneésš. |
| wah witiišuxtaakawíreehAs tiNAxtaNAhnaanoótA ačitaánuʾ. |
| čiitíʾIš nakuNAhwiraanuúʾA. |
| kaakiraačeéʾA naakuNAhWIsá. |
| áxkUx wiiteešútš noowitiiriwátAt. |
| noowiteesšúnahAs niišoh- niisuxtaaʾiitawíhA. |
| na tAheéšaʾ štoh noowitiwiítIt weNAhkučitá- kUx. |
| noowitiwaákoʾ wekaakAxunaaʾít niinatuxwaákA. |
| wah niinatoosuxtaaʾiitawíhA nakuutAhnaaʾii- tawíhA šuuxičinaanuúna. |
| štoh itiína nookaneešuhnaa- kaáNA – niinatoxtaaʾiitaWIhú wah wetaraahnaanunáhAs – čituúʾuʾ. |
| tinaákUx wiiteešútš noowititawiraáʾAt. |
| wah niinuu- taánu nootiiNAsšúNAhat – weNAhkUhaakawáʾAs – čeésuʾ. |
| wah štoh witAheéšaʾ nootikatáʾAt niiʾAhnawii- tikú weNAhkučitákUx. |
| noowitiwaákoʾ wetAxtaanoóxAt. |
| tiíNI nikunoowetiraa- hatúhkA tiwenatiína. |
| wah štoh wekaakatiiNAhíštA nataakoosšxeeráʾU. |
| wah šuuxičinaanuúʾU niiwenatuxwaákA. |
| tinaákUx wiiteešútš noowitiírut čeewáʾut. |
| noowitikataʾús iiʾAhnotkareewaápI. |
| noowitiwaákoʾ atinás tičé nuúʾUt aniweNAxii- sitkáWI čeewáʾut. |
| wewitiwaákoʾ– heeʾ wetAxkuWIsxáNIt. |
| – wetatiiraanuu- waawáNIt pítkUx. |
| tiíNI nikuwetiraahatúhkA. |
| čeewáʾut tiwenatiisitkáWI tikoosšuNAhaásuʾ. |
| kásuʾ tiwaákoʾ witii- šuxtaakawíreehAs tiNAxtAhnaanoótA ačitaánuʾ wiitatshaánuʾ. |
| wetaraahnaanunahAsíštA – nookaneešuhnaakaáNA – niiwešinikuhnaa- ʾiitawíhA – nataakuhnaahnaaʾiitawíhA. |
| čiitíʾIš nakuNAhwiraanuúʾA. |
| wetohnaaNAhíštA niikooNUtkaahunaánuʾ tinakaahunuuwaáWI niinihwirinoosíčI. |
| kuwetuNAhwiʾúʾ niitiNAxtaakitúhkUx. |
| – wah nikutatiínaʾ nataakuhnaaʾiitawíhA. |
| níkUs tuutAhnáʾA tuuNAhnakunuu- waáWI čeésuʾ. |
| hiʾáxtiʾ noowitiWAhtikUxítIt. |
| a nikunoowitIsá noowitinaáhWI. |
| wah čiitíʾIš wewituNAhwiraánuʾ. |
| wah noowitiniškarookUxítIt. |
| witiraaneehaáʾAs niiNAh- kuúkUx niiNAhkukatákUx. |
| nawáh wah tsu tuunaakaáWI xaátš akaánuʾ tuuhéʾ tunee- waákUx wehnaraahUhtačipiiruútIt. |
| sčiRIhtšuneešaánuʾ noowitiwaákoʾ wah tsu kanaaxtíʾAt niiweNAxuhnaaNAhwó anineetúhkUx – niiweNAxuhnaaNAhwó – iinee- túhkUx saNIštaapé. |
| tatinihtawéʾ áxkUx natsuxkaa- paatštíRA. |
| šuuteéRIt niRAhkos- čiísU nikútiʾ. |
| kutiraačítA kaakátskaʾ NAtkutawé. |
| tiraaNAxwíʾaxIt – kuúNUx niinooNAhkuúʾU – niinihwirinoosíčI tanáhaʾ. |
| tohnaánaʾ niiʾAhneetunaáhkUx wiitatshaánuʾ. |
| atsú tuunaákUx sčiRIhtšuneešaánuʾ nootuunuhtapáNIt. |
| witiwísAt niitineetunaáh- kUx wiitatshaánuʾ. |
| noowitiwaákoʾ wah – tatiínaʾ – číkuʾ nataakunuhnaakaáNA. |
| wah wetohnaánaʾ niitiNAxtaakítAt. |
| nawáh– wah– tsu– nikutatiínaʾ – číkuʾ nataakuhnaakIštatatoóhAt. |
| wah šištaahnanaʾaáhuʾ čeewáʾut. |
| čeewáʾut – wenehkuraniWIsá – noowitiraaNAhuuNIsku- kawíʾAt niitiiʾAhnakáʾIt. |
| a noo nikuwitíʾIt niiʾAhniškaroóku. |
| wah tinaroósI nikuwitihwaaRUxtiiNIhuúʾU. |
| AxkiísAt nuu nootiwiʾuúhAt. |
| noowitiRAsaʾuúkUt kuúNUx wehnaRAhkatoókUt niinihwiri- noosíčI tanáhaʾ. |
| wah – tsu – weWIšitiinapaníkuʾ. |
| tsu tinaákUx wiítA naRAhkosčiísU weNAhkutaátA niitiʾAhnaakaáWI akanaanataáʾuʾ hawá witiwiináhAt weNAhkoowaníkA. |
| wah áxkUx wewituNAhwiʾiíWIs. |
| nootikAxaahU- xítIt niikóhnoʾ kuúNUx a niikóhnoʾ wáh wah naahuunéʾ wetatakuraahnuuwaʾá. |
| aninataʾaáhNA nikutúhnaʾ wenatakuraačé. |
| wah naahuunéʾ toxtaaNAhkatáhAt číkuʾ niiʾitanuhnaakaáNA. |
| wekaakatakuhnaa- NAhuNIšáwihAt. |
| nootiRAhkatáhAt kuúNUx tanáhaʾ niinooNAhkuúʾU niinihwirinoosíčI. |
| atsú tinaaríčI sčiRIhtšuneešaánuʾ wituhniikawaakároʾ. |
| nootuunuuxItpaNItkúx niiweNAhkoótA. |
| tsu tiwenaRAhWIswó niinaakaáWI xaatš akaánuʾ wehnihwaa- RUxtiiwaahnú – wewitinihnaNAhuunuúku – wehniinaNAhwaaruusakú weNAhkuraʾaanú – niišiNIhkuhwaníkA – wehniNAhnaahiwaarikú kunaáʾuʾ iwitiíkUx kuúNUx. |
| a noowitiwáčiʾ – wah nikuwetAxuhnaasíštA. |
| – taatAsíš tinakaaʾaáhNA – sčiRIhtšuneešaánuʾ nikutuhnáʾA – tiwenatakuraa- kuNAhátkA. |
| wah wetunaawiítIt inooneeWIsá. |
| wah suxtaakuneeNAhaaNAhuúʾU. |
| tákuʾ niikóhnoʾ sáhniš nooneekhaáʾU wešitsihkootíštA. |
| kuúNUx wewitiíkUx AhnaRAhwaahú sčiríhtš. |
| šeeweniíʾU – sčiRIhtšuneešaánuʾ – wenuxtAxUhunoóku či – weešaahkúxIt – skhuúʾ – WAhúx. |
| heeʾ wah kuNAhúx tatohnáʾ tinaákUx číkuʾ nehkoosškhaása. |
| tsu tinaákUx kuúNUx noowiteeNIšítIt wehnáʾA WAhúx. |
| noowiteesšuNAhát niišohniisuxtaaʾiitawíhA. |
| hee Axtóh naakuhthaneéRA atíštIt wetikuwá. |
| áriišIt tAxuhnaahnaáNIt noo- NAxkuhnaaNAhwó. |
| kaakuuNUxtaahé niiwenaakuhnaaNAhuunuúʾA. |
| kuúNUx – nikučiišanuhneesiíšuʾ. |
| hawá – nikuwitíʾ niišapanikú. |
| atíštIt wetikukaawačiíta. |
| nawáh wah taanikuwituutAxítIt. |
| wah tinaákUx wešiniitísš nooWIšiteenuh- kaáraʾ sčiríhtš. |
| tiiháʾ kaakíʾ NAxkukaa- ʾaáhNA Ištóh. |
| wah niišuxtawéʾ niiNAxuuNUxaakiiWIsú. |
| nikuwitiraačítA Ahnuxtaatawé neekakUxpíNUx NIhkuhnaasštawaáWI híNAx xaátš. |
| tinaraaʾiitUxtoósI nikutíʾIt naaNIščiwákuʾ nesčíri xaátš NIhkuhnaasštawaáWI paatúh kana- naakuRAhWIswaáhu niitiNAxtaakitUhnaáhkUx NIhkuraakawaakarookú híNAx. |
| wah taanikuwitiraačítA wiitatshaánuʾ– xoosakhuúnuʾ– tininaataraʾoohú. |
| wah taanikutiráʾ naaʾiitUxwiitatshaánuʾ. |