XML version dated February 14, 2024. © Douglas R. Parks, Indiana University.
41
The Fort Laramie Treaty of 1851
Alfred Morsette
| wetatunaaʾiitíštA niiʾAhnuutAxiruútIt atípAt wehnaaWIsá tiihéʾ niiwehnatoxtaahnaanoótA. |
| tiíNI tiwe- neetuuNUxtaaʾít – wehnatoxtaakítAt čituúʾuʾ – sáhniš wiitatshaánuʾ na káNIt aniwenapsiraanátA wehnaraakox- khaahwaawaáhNA saNIštaaká wehnaWIskáʾA witiʾaasihpAxtAh- čituunáʾU saNIsahníš nakuraawiʾiiruútIt NAxUhuúnuʾ Ahnoxtaawaáhu witohniškawooruutikú pakúhtuʾ witohništawaa- tawaawaʾuutUxukú xaawaarúxtiʾ aninaraáčI. |
| wah saNIštaaká atípAt wewitinaráʾU atípAt kaahunaahčituúʾuʾ. |
| wah tiihéʾ itUhtaáwe AhnuxtaanoótA nikuwetAhnaa- taraʾóʾ xunaáNIš AhnuxtaanoótA nooWIšiteenáʾ naawinaaʾiíwat. |
| kanuxtsaweekáʾIt kataroópiʾIš aninuutunaanuúčI na hatUhwaapsíšuʾ. |
| naawinaaʾiíwat nooWIši- teenáʾ – nakuuhUhwáhnaʾ – wenehkUhuuʾá tiihéʾ tinakaahunaanoótA. |
| nooWIšiteeniwísaʾ naawinaaʾiíwat niiʾAhnatoxtaahnaanoótA AhnatoxtaakítAt čituúʾuʾ. |
| na – atíkaʾ – hiʾáxtiʾ – saNIštaaká – witíʾ. |
| nikunoowitikúxIt naawinaaʾiíwat a nikuwitiraaʾiitawíhuʾ. |
| WIšitiisuxtaʾíhkuʾ kaniítuʾ. |
| wituxwákoʾ saNIštaaká na sáhniš na nikuwewituutAhnaaʾiitawíhuʾ sáhniš niinawaakAhú tinaákUx naawinaaʾiíwat atíkaʾ steétAhkas šohnuxtíRA saNIštaaká. |
| witiwaákoʾ anuú niikohnuutIsaNIš- tanaánuʾ ačitaánuʾ oopiínuʾ tinakaahunaanoótA wetiraahUhtačipiiruutíštA – niihéʾ – WIskhuúnuʾ huukaahaá- nuʾ. |
| atípAt nikuwetiwískaʾ NAxkuraanaanátA tiNAxtAhnaanoótA ačitaánuʾ táWIt. |
| wah inaákUx šohniisuxtéhku sákaaʾA -- hiʾáxtiʾ kuwituuxAxaáʾA NAhtAsuutaaká -- witiwaákoʾ Axtóh tunaahé. |
| – wah tákuʾ kaakU- sunaaNIsiíšuʾ aniihéʾ niiNAhunaanoótA WIskhuúnu huukaa- haánuʾ. |
| číkuʾ kaakataraahWIswaawanúʾ aniihéʾ. |
| niku- titeewaáhAt paatúh. |
| na witiwaákoʾ nuuxAxaáNU Axunána tsu tatiinahUxuúkuʾ niihéʾ. |
| atítat šiteeNAhtákuʾ šaahéʾ. |
| tiihéʾ tihaweenihUxuúkuʾ taWIšaápis noota- tihwísaʾ. |
| tatsunaaNIsiíšuʾ niiweniihiíʾU niiwenaRAsačipiiruu- tIštáNIt paatúh oopiínuʾ. |
| nawáh koxtoohnaahnaaʾiitáWI. |
| nooWIšitiitakáxaʾ – wiitatshaánuʾ – nuuxAxaáNU kuúNUx čiitíʾIš -- wiitatshaánuʾ íhUx witúx psíʾaʾ -- na uunaákUx káNIt. |
| na witiwaákoʾ káNIt Axtóh tunaahé. |
| wiitatshaánuʾ nookanawitiiwískaʾ. |
| noowituhnaanoo- huunaawaanúʾ. |
| noowitiwaákoʾ niihéʾ tIhunuuwá paatúh kananaateeraakoxkhaáNU. |
| na akuraahnaanunáx na aatakuraahnaanuuNAhát. |
| NItkú aahnooniraákUx niikooNAxuxtaa- pískaʾ aatohnaakaáNA. |
| noowitiwaákoʾ– tinaákUx– sákaaʾA– nuuxAxaáNU – číkuʾ kaa- kuúʾUt.– tsu– kuwetataraákIt. |
| tsu– koxtiraápoʾ.– koxtíʾAt. |
| nooWIšitiisakUhkúxIt niinakUsakuúNU. |
| nootiraáNAt xaahíniʾ xaawaarúxtiʾ AhnaraaničitáWI. |
| aniihéʾ wiisuʾ huukaahaánuʾ tištaaʾiitawihUxuúkuʾ niiháʾA koohaáhniniʾ áxkUx wiiteešútš noowitiiNAhunaaxi- hUxítIt. |
| čiwakiihániʾ kuwituuxAxaáʾA. |
| a noowitiwáčiʾ sáhniš sákaaʾA šiisuuxapitaawaá- hAt. |
| tiwenaraanátA – wituuxawé nooxíniʾ – na nikuwituuxa- wé nooxíniʾ niiwenaraanátA WIskhuúnuʾ huukaahaánuʾ niiwehneetunaáhkUx. |
| a inaákUx wiitatshaánuʾ – kuúNUx čiitíʾIš – nuukuwiteh- natUhkáʾ wekananiWIskáʾA – aataátA – wehnuhnaanoo- huunaánu. |
| anuú witiRAhwísAt niiháʾ waakatítkAt. |
| noo- witiwaákoʾ tinaákUx nuuxAxaáNU Axunána wah taanikutiraapaatúʾ – tiihéʾ – niitiNAhunaanoótA. |
| iteehkuhnaakeéRIt koxtakuraakawoótIt. |
| wah šitehnihnaaʾiitáWI kuúNUx čiitíʾIš. |
| – weNAhkukatis- tatateétIt uukaríkAt noowewititawíʾAt. |
| Ahnooxawip- sáWI – nuukuwitehnatUhkáʾ kanaahniWIskáʾA – aataátA tsu wešohniNUhuuninuwaahátkA noowewituutiikáʾAt weNAhkuraanátA. |
| na wenehkuutakeéNA noowiwi- tuutiikaʾús. |
| wituutiikAxá wenehkitkáwa. |
| anuú wehnaraanátA noowitiwaákoʾ anináʾU wiítA Axunána -- tehnuxčipiriíʾI siíno naahwaa- NAsareehUxúhAt itaraaNAhWIsátA neešiisiitituuneéRIt WIskhuúnuʾ huukaahaánuʾ. |
| wenaraanátA hiíš wewitiíhiʾ wehnaRAh- čitoókUt niiʾAhnawaaNAsareehUxúhAt. |
| noowitiwaákoʾ wah taanikutiíhiʾ. |
| nuu wehnaRAhWIsátA noowiteekUxuuwiraáʾ xunaáNIš. |
| – noowitihwáčiʾ – suuxuneehaaNIhuúʾU. |
| wetataku- raakaakawootíštA tinaraána. |
| weneetakuNIskáʾa noowitiwáčiʾ tiweneešinii- naakakaáwa. |
| tiihéʾ nikukooxoohnaakeeníhuʾ. |
| xaawaarúxtiʾ šikoxtéhNAt. |
| – noo- WIšitiinaNAhuúkAt. |
| tiihéʾ witeekaáwa akanaaNIsatwiíʾAt. |
| noowi- teenuutAhnaakaanuunanáʾ. |
| uu witiraakaanunaaNIhuúʾU tsástš na čituúʾuʾ kaanuuniwaaraáʾuʾ – xunaáNIš – niinitkaanuunuúčI. |
| na wehnihwaawáʾA – wehninaakaaNUhkaroóku – na noowi- tiitUhkAxá haáwaʾ. |
| nooWIšitiwaákoʾ číkuʾ nataraákIt. |
| wah NAheešá nikuwetiwaaWIhtikúxtA atípAt. |
| na niku- wetAhnaNAhnaaniRAxá. |
| nikuwešitItwaaWIhtíštA atípAt awít sčiíri tiNAhnaNAhnaanoótA. |
| tinaaríčI – wiiteešútš kuwituuxAxaáʾA – sčiriihániʾ. |
| hiʾáxtiʾ – witíʾ sčiíri – na šáxtiʾ Ahnóʾ sáhniš. |
| WIšitiisuxteehkUxuúkuʾ sčiriihániʾ. |
| noowitiitakáxaʾ wehnatoókUt taWIšaápis. |
| kanawituuNIsaNIšteešawíhAx. |
| na – sčiíri kunoowitiraaniRAxá – wešohnitwaaWIhtíku wehninoohunoóku atípAt wehnaroohUhkaráʾU. |
| taanikukooxUtwanuúxuʾ – tsu – tiwešitatootAsíš- tA. |
| atípAt wetootAsštawíštA niikohniiraáčištA Išwánu. |
| tiíNI – tiNAsaakaríčI tiweNAsakučiwiNIščeewaahú – tsu aninutunaanuúʾA wehnuhwakuniwaareétIt naaʾiitUxiwaaraáʾuʾ. |
| wah noowitiwaákoʾ sčiriihániʾ wah wetatuhnaakaaNIštát. |
| wah sáhniš šištaahnaánaʾ. |
| sákaaʾA šiišakiRAxá sáhniš. |
| noowitiwaaWIhtikUxítIt wešinaraateewaawaníkA na witiwaákoʾ atípAt tsu wačéh tatskáʾ witiiNAsIhkuutIštatataawaahakú. |
| atípAt tinaákUx nikuwetikiináʾ tiwenatohnaakAxá saNIsahníš čituúʾuʾ– hawá piirátš NIhkuwaaWIhtikú – saNIštaaká niitina- tuútA witinataakuunaakItkawoóku. |
| atípAt niikoh- niiraačíštA kooxeerakaanunaawaaʾuúhuʾ. |
| niinaakoosšoówa kooxeéʾu. |
| na kooxiniisaapéhNAt niinakUhunaahteewaá- hAt niiNAxkukaaʾaáhNA saNIsáhniš. |
| tinakaahunaanoótA niikooNAxtaNAhnaanáWA saNIsahníš kooxiniinaahnaateehuúʾU niinakUsunaanuúʾA niiNAxkukaaʾaáhNA. |
| hunaánuʾ kooxi- raaNAseeWAhuúʾU niinakukaaʾaáhNA witi- nakuutakanáʾU. |
| wah taanikuwitiraaʾiitúxIt niikohniiraačíštA sáhniš tsihtšičiítU – tsu atípAt – kooxootIštatataawaahaákuʾ. |
| na piirátš nooniiraNAxáhAt na NIhwaaWIhtíku saNIštaaká na witiisiiNItkawoókuʾ tiíNI niitinuútA tiwitinatoonaakItkawoóku saNIštaaká. |
| wiiteešútš – wetatskáʾ – NAxkikiíhA xunaáNIš NItkunuxtawé číkuʾ nooneeraawaáta NAxUhuúnuʾ tsu saNIsahníš titawéʾ witiiNAsIhkuu- tIštatataawaahakú. |
| wah nikuwitiraáʾIt wešohnaráʾU weWIšitina- pAxtAhčituunáʾU. |
| noowitiwaákoʾ tinaaríčI sčiriihániʾ wetatohnaáka. |
| ačitaánuʾ oopiínuʾ wetiitaakiiwísAt. |
| noowitiraanuučitáʾAt tUhkaákaʾ. |
| noowitiwáčiʾ tinaaríčI wiiteešútš saNIsahníš tiwe- nuxwaaWIhtikú – niiwenaraateehUhkaráʾU – niikoxtinii- satuúnuʾ čeésuʾ. |
| wetátskaʾ tsu niiʾinátkUx niiNItwanú wetatuutAsštéʾ niinátkUx niihéʾ tsu NItkuwaawanú niiwenatUsunaaNIsšú. |
| na uuwenaraanawáNA ačitaánuʾ oopiínuʾ wekuwituh- naaʾúʾ. |
| wah nikukooxuúʾUt niiwenawaákA sáhniš nuu- wenaaʾá hunaahkoohaáhkAt. |
| wah niiwešinaroohUhkaráʾU atípAt – nikukoxtinihnaaʾúʾ – čeésuʾ. |
| – wah – číkuʾ kaaki- roočiwináxtA. |
| nuu wewiteeRAhkaawaahUxítIt. |
| noowitiwaákoʾ – tinaákUx – sákaaʾA šohnihnéhku -- kutehnuuxAxaáʾA kaawikaáʾ haáwaʾ wah wetiraasš- teehuúʾU tiweNAxkuusiRAxá. |
| inoó číkuʾ šinikiíhA – číkuʾ neétAhkas áxkUx uuxaWAsiítU tsu wekutAxiíʾI. |
| na tiwehnaRAhkaawaáhu – tiwehnaraačiškawaáhNA – paatúh oopiínuʾ wehnaraakačiíšU wešohninaaNUhuuNAsšteehuúNU tinaákUx kaawikaáʾ – wešohniinaawoóhu – xaawaarúxtiʾ niinakuuNUxeereetikú wešohninaaNUhuuNAsšteehuúNU wešohniinaa- woóhu wah tinaákUx Axunána witiwískaʾ Axtóh číkuʾ kaakAxtá. |
| tsu wetAxwakuNAxéʾ niiweNAxwaákA. |
| wah tinaákUx kaawikaáʾ nikuwitiiraaniwáNIt číkuʾ kanawitiíʾu tinaákUx na witeesštaahuúna Axunána. |
| noowitiwaákoʾ wah niišuxtaapóʾ. |
| tsu nikukoxtuúta koxtitawíʾAt nii atítat wenaátA šaaheerákAt. |
| niiwehnaátA noowitiiNAhnaačiteeʾá. |
| noowitiiNAhnaahunáhAs niihnuxtaanátA. |
| AhnoowitikoohaahkAhu- nuuwaawikáʾIt – na – taRAhtšíniʾ AhnaaRAhwísaʾ tiihéʾ niiʾAhnatoxtaakítAt. |
| wah nikuwituhnaaʾúʾ xunaáNIš nootiRAsaʾiiruútIt wiiteešútš – neesiRAhpát – tiwenuxtawé xunáNIš tiwehnaraanoótA nuxtsawé xunáNIš tiwenuuxunuúWI xunaNIškuNAhúx. |
| nikunaraačitáWI aniweNUsuuxa- taawaáWI. |
| na piirataápoʾIš tiwenaraatoókUt wenaraaNIsku- NAhwó niiháʾ– waakanítkAt na – hoowáʾAš tiʾAhnuuxakaáWI piirataápoʾIš nikuwitux- tAhwóʾ – haáwaʾ. |
| nootatakuhnaakiiwísAt – tiwenataraapaaWIh- tikú saNIštaaká. |
| nikuwituhnáʾA nikuwitiraa- koxkhaána – niihéʾ – WIskhuúnuʾ huukaahaánuʾ 1851. |