XML version dated February 14, 2024. © Douglas R. Parks, Indiana University.
42
The Custer Expedition
Alfred Morsette
| wekoxtuuNUxUhuuniíwat – xunáNIš tiihéʾ – weh- naraaninátA itUhtaáwe. |
| itUhtaáwe tuuháʾ niiNAhuu- katAhuúNU – niineétAt – wiísuʾ sAhaánuʾ iinooNUxkUxkAhaáhkUx niiwenaraaNAxwíʾaxIt uxčés wehnaakiRAxkawátAt xunáNIš. |
| niihéʾ piʾaapaáxuʾ nikuwituxtaanúʾAt xunáNIš. |
| niihéʾ nikuwewitiraaNAxwíʾaxIt. |
| uxčés nikuweteekiRAxkawátAt – naawiinakuúnuʾ – wehnaWIskáʾA sanánat aataraaphihnáʾU Ahnuuxačeewaahú saNIštaaká niitiNAhunaanoótA hunaanapsíniʾ. |
| AhnuxtaanátA wituxtaa- NIhuúʾU sáhNIš. |
| aniwehnaraaNAxwiʾáxIt aniweNAhunaanoótA hunaanapsíniʾ aniwenatuxtaataraʾó – wiísuʾ sAhaánuʾ nuu – hunaahkoohaáh- kAt anuú wenaraanátA nootiRAhkaʾiíšAt waakatítkAt. |
| niiʾAhnawaaNAhkatisteewaáhAt noowitiwáčiʾ teenikutIhunaa- NIsanaáxIt. |
| – kaakunaáhe tiiháʾ.– tIhunaahčiteéʾIt. |
| – kaakíʾ nataakuraaNAsariiwaatátA. |
| tsu tuukiitoosuxtaahNAhwiʾuuxítIt skaweéraaʾuʾ. |
| wah na nikutatuuxItkawookUxuúkuʾ weNIhkuunaaʾiit- Ihú – šeeniíčI niiʾAhnuxtsaweekoóčI – sáhniš niiNIštaaʾiiwaátI weNItkuunaakItkoóku weNIhkuunaaʾiiwaátI. |
| aniiháʾ waakatítkAt nootiRAhwísAt. |
| niikohnux- taáʾAt – weNAhkuraanoótA xunáNIš niihéʾ – wiiteešútš NAhkUhunuuwaáWI WIšitiisuxtaʾíhkuʾ kuuNUxsaNAxwáhAt. |
| wituuxuuNAxaaničíWI haáwaʾ tsu kaneeneetutuuNAxaaNAsiíšuʾ. |
| wituxčiikaahIhníkuʾ xaawaarúxtiʾ hináxtIt. |
| noowititsa- waapísuʾ niiʾAhnaačiisAhú. |
| čipít nii- naatskaáhu noowitiraatsawaapísuʾ. |
| noowitiroswaakarookUxítIt. |
| noowituhniwá kanítš wehnootačiríkUx. |
| noowitikatáWI áxkUx čiškookúʾuʾ AhnaraáhNA hawá haakaRAhkookúʾuʾ. |
| noowitiwísAt niiʾAhnaraanoótA xunáNIš. |
| natsú wiiNAsaríWIš kanaNIhnaasštáwa nooWIšitiiteéRIt. |
| wehneehuuwiraaʾá noowitiraatsawaapísuʾ na niinuhnaakaRAhkoóčI naaničitawíʾuʾ. |
| hawá načiškoóčI noowititsawaapísuʾ. |
| noowitiwáčiʾ – tiče náʾIt – tinaroósI. |
| na tiišiiNAstaraʾó neesiRAhpát nuuxA- xaáNU – noowitiwaákoʾ -- saNIštaaká – wituxwákoʾ -- tíʾ íhUx sanánat na íhUx sáhniš -- kananiiraanaáNIš piirata- riíNAt. |
| – noowitiwaákoʾ – čukú NAxuxtaanunáx tinaroósI. |
| noowitiwaákoʾ tuuháʾ titsá. |
| anuú woohuunaakaWIhíniʾ niku- tatstawiraaʾaáhuʾ. |
| noowitiwaákoʾ tinaroósI nikuwitíʾIt waapIsštaapi- RIhú. |
| tinaaríčI saNIštaaká tiwískaʾ aatoohnaaʾeéRIt niiʾaNAxuxpinaáhNA. |
| na noowitiraáNAt xunaáNIš niikohnuhnaánuʾ. |
| noowitiRAhwísAt – niiʾAhnaatskaáhu čipít – niiʾAhnux- čiikaahIhníku – xaawaarúxtiʾ tinaaríčI wiiteešútš – kuuNUxsa- NAxwáhAt. |
| nuu noowitiraáNAt noo čitAhaáhniniʾ. |
| nikuwitatstawiraaʾaáhuʾ tstoóxuʾ. |
| noowitiwaákoʾ uxčés saNIštaaká tinaroósI tiraapi- RIhuúʾU. |
| – aa tiraasštáWIš tiwe- NAxtaanúNAx. |
| wah nikuwetAxiniinaahnaatáwiʾ sáhniš ačitaánuʾ tsu atípAt kooxanuhnaahnaasštáwa. |
| wah áxkUx – witíʾ – saNIsahníš na – áxkUx – saNIštaaká. |
| wah šiišuxtáNAt itUhtaáwe – tiiháʾ – niiwenakaá- WI naakAhwičeésU xunaaNIščitawíʾuʾ niiwenaraanoótA. |
| na noowitunaniínoʾ naawinaaʾiíwat. |
| a nooWIšiteewáʾ šinawaaríčI nakaWAhaáNU kuwituuxAxaáʾA na uunaaríčI saNIštaaká wiiNAsaríWIš a nooWIšiteeranáʾ aninoóčI waapIsštaapiRIhú. |
| wah tuuhéʾ niikohnuutAxiruútIt kaakatuhneesiíšuʾ. |
| wah tsu tinaraanoótA xunáNIš nootiraáNAt. |
| tsu wetitčiškaRAhwaáWI niiweeNUsunaahkUxúʾ niiwešiniWIhúNAx waapIsíšuʾ. |
| noowitiraáNAt niihéʾ arikúsuʾ huukaahaah- čiripásIt. |
| tiwehnaraanoótA natsú paatúh wewitineeNAhčituúnoʾ. |
| nikuwitsuuxačitanaánuʾ nooxiniiwaáNA weneetunaáhkUx. |
| witiituNIhuúʾU sanánat weh- niinakuníkUx tinaraanoótA – xunáNIš – niRAhWIsátA. |
| wewitiraateehuúʾU čituúʾuʾ NIhkukawootíkA. |
| nikuweWIši- tiroohúnoʾ šeešiniíʾU šeešineekiRAxaáhNA xoosakhuúnuʾ na skatsUhiínuʾ na hukós tiíkUx. |
| na – xunáNIš tiwenaraanátA čituúʾuʾ – tinaanuhkáʾIt tinaakúsuʾ na tinaákuʾ nuhniwaáRA na tirištaaNI- huúʾU. |
| witiNAhkookuraná xaawaarúxtiʾ na taNAhaataaká.– tsu noowitiraaniráxAt.– witsuxtaánuʾ áxkUx šihUxtaánuʾ wiitáʾuʾ na šíhUx wenaraaniRAxátA wenaakiRA- xaáhNA uxčés xaanaaničitáWIš. |
| witiraaniráxAt niiʾAhništištanaáhNA na tinaákuʾ – niiʾAhniinanaáhNA – na niiʾAhninaakaanuunanaáhNA. |
| nawáh noowitiraaníNAt xunaáNIš wehnaakiRAxaáhNA. |
| na kuwituuxAxaáʾA -- tatsuuxeéRIt -- sákaaʾA tipAhaáʾAt na šohnuxtíRA wiiteešútš. |
| noowitiwaákoʾ tAtkoótIt NAhnunáhtš. |
| wetAtčiiwaánoʾ neeniiraaNIhtatatawiíhAt. |
| čiitíʾIš tuhnaánuʾ sanánat. |
| tehniška- woótIt NAhnunáhtš haáwaʾ. |
| taatAsíš šitikuuteéRIt šiʾaaxkuuteéRIt. |
| číkuʾ niikohnaaraánaʾ kaakatuhneesiíšuʾ. |
| wehnaaWIsá noowitunaaʾít. |
| wehnunaaʾiitIhú atsú tinaákUx neesiRAhpát noowitiniinaaʾít uxčés. |
| hawá tíNI – WIšitiisiráxAt – weNAhkunaaʾiitIhú štoh. |
| witiwaákoʾ sákaaʾA tipAhaáʾAt kaakatinihnaatéʾ štoh nooNAtkunaaʾiitIhú noowenatiRAhuučitawó. |
| a – tinaákUx uxčés – noowitiwaákoʾ kooxiraahnaáNAt. |
| sákaaʾA tipAhaáʾAt kooxitawíʾAt čiraátoʾ xiwáhNIš. |
| siinoó kanawituuxIha- tawiítIt. |
| noowitiihuuniriwátAt tinaákUx sákaaʾA tipAhaáʾAt. |
| noowitiičitawiítIt anuú nootíʾAt. |
| nuu noowitiihUhka- táʾAt iinawaaNAhwičeésU. |
| aniiháʾ arikúsuʾ huukaa- haánuʾ anuú noowitiitúnaahkUx. |
| kanawituhnaaninoosičiraʾá nuuhneetunaanoótA. |
| naawiíšuʾ noowitíʾ aniNAhuukaa- haanoótA. |
| anuú noowituutUhuunapitaáhAt. |
| wewitawísaʾ atsú wewitiraáNAt – AhnuhnaanuúʾA – tšaápis wiiNAsaríWIš. |
| niku- wituxtawéʾ neesiRAhpát. |
| – noowitiwaákoʾ – Axtóh wetatuxwísAt aniweniitúnaahkUx saNIštAhkúsuʾ. |
| číkuʾ niikohnatohnaakaaníštA. |
| nooNAhwiíʾa koxtakuuraakuNAhát. |
| noowitiwaákoʾ tinaaríčI uxčés tičé nuhnaanaʾíhkuʾ. |
| noowitiwaákoʾ neesiRAhpát taanikuwetiwaákoʾ nooNAhwiíʾa koxtakuuraakuNAhát. |
| witiwaákoʾ kooxiraanaáNIš. |
| noowitiwaákoʾ neesiRAhpát Axtóh kaakíʾ NAxkuutaáNA. |
| nootiituNIhuúʾU aniwenunaaʾiítI wehnuutaakeéRIt. |
| noowitiwaákoʾ nikukooxuúʾUt niiNAtkuwaákA. |
| tinaákUx uxčés nikunoowitiwaákoʾ niiNAtkuwaákA nikuwetuutáxtA. |
| wah – tinaraanoótA – áxkUx šihUxtaánuʾ wiitáʾuʾ na šíhUx nikunoowituNAsaʾuúkUt wehnaWIskáʾA aatakaráʾU wakáʾuʾ. |
| tsu – sanánat – tuuhéʾ – pakúhtuʾ – či šeenuutaakeé- RIt. |
| či wešeenawireehaáʾAs aniwehnaRAhkataátA wehnuunaníWIs. |
| noowiteeRAhčitawaahUxítIt nehkurikaahtaʾá. |
| noowitiwaákoʾ – uxčés niikohnuhnaánuʾ – wenaroósI hunaaníniʾ na xuúhuniʾ wenaraanoótA nakupaahuNAhwí- kUx – na – xuúhuniʾ – wenawaaríčI – wenaraanoótA šitaaxapanikúxtA. |
| noowitiwaákoʾ neesiRAhpát -- noowituutAhnaaʾiitáWI sáhniš – witiwaákoʾ nookiišuxtaNAsawiraáʾAt – tuuhéʾ. |
| číkuʾ aaxuhnaáka tsu taakunoxteéRIt. |
| wešitatuxtoohUh- taRAhtštoókuʾ uxčés. |
| kaakatuuxískaʾ nikunakuútA atsú kaneenuhtaRAhtšthuúʾU. |
| wah wetatakuuraakuNAhatčíštA nooNAhwiíʾa. |
| aninaawakhuutaʾaáhuʾ sanánat áxkUx. |
| tiwaakaáhuʾ šuxtaahnanaʾuúhAt niinawaákA hukós tiíkUx. |
| saNIsahníš wiiteešútš tiRAsawéʾ. |
| – na číkuʾ kaakiNIštaʾuúkUt. |
| tsu saNIštaaká niinoóčI xunáNIš. |
| kanawituxtaačeéʾA wehnohnaanuhčitaʾá. |
| wešoh- niinapaníku číkuʾ kanawitihnaawiʾiirá.– wewitiiNAhnaana- wiruuwíhuʾ. |
| – wah WIšitihkoótIt – niinihčitawíʾU – na – íhUx– noowitiinuuwáʾAx xunáNIš. |
| íhUx kanawitiiraanunáhAs íhUx nihnakawoótIt. |
| neesi- RAhpát noowitIhunáhAs na kuuNUxatuúnuʾ -- kutehnuuxAxaáʾA xunaaNIščiripásIt -- na uunaákUx hukostaríkUs weniihéʾ nikuwitiraanunáhAs waahuukaahaánuʾ AhnaRAxUhúh- kUx. |
| tsu nátkAt wewitiwísAt šeeniirakuuhuúNU Ahnihti- naahnanaáhNA AhnuxtsatataátA AhnoxtaaNIhuúNU šeeniiraaNIhuúNU xunáNIš AhništinaahnanaáhNA. |
| wah niiháʾ nikuwitiiraaniwáNIt. |
| nikuwituxtaateehuúʾU AhniRAhčituuʾaáNA – tuuhéʾ – nikuwitoxtaanaáhu hunaa- napsíniʾ. |
| skaweéraaʾuʾ nikuwitoxtaanaáhuʾ hawá xunaNI- štAhkúsuʾ. |
| aniihéʾ atípaʾ nikuwituxtawéʾ šhiipiiráʾuʾ. |
| wah tuuháʾ koohaáhkAt Ahnaaraána nátkAt witiRAhwísat wehniRAxUhuunaweétA. |
| xunáNIš WIšitinoohuuniričíšAt uxčés AhnuuxawiRIhuú- NU. |
| wah tinaraanoótA sanánat noowitiraaNAxwíʾaxIt. |
| niinehkuxtaána noowitiraáNAt weNAhkoohtakutaaweerooʾátA weNAhkoohtakUhúh- wo wehnaRAxUhuunaweétA. |
| nawáh nátkAt wewitiRAhwísAt – niiʾAhnuxtsawé – nataraakíčI haáwaʾ. |
| wah nikuwituxtawéʾ sčirí tuúNAx. |
| wiiNAxtšu- neešaánuʾ na kuuNUxwáhAt -- wituxtaaNIhuúʾU -- kuuNUxkanaánuʾ. |
| wah – nikutíʾIt nuxtsawé niihéʾ – aniwehna- RAxUhúhkUx. |
| wah íhUx wetiRAhčíšIt sáhniš wehnaRAhkaaʾiišá. |
| noowitiwaákoʾ aniwenaWIsá xunaaNIš- čitawíʾuʾ wah šuxtaakaaʾišwóʾ. |
| wah tsu kukoxtuutAhniraá- NAt číkuʾ niiwenaahtakuwáNA. |
| atsú – noowitiiNAhkaawihUxítIt – niiwenaraanunáhAs xunáNIš niiwešohnihkawootíkA. |
| noowitiiNAhkaawihUxítIt weniisiinawaákoočI. |
| atsú – nataraakíčI – sáhniš nooteeRAhkaaʾiíšaʾ xaáhiniʾ. |
| wah neesiRAhpát wetIhunáhAs. |
| kuuNUxatuúnuʾ weneehu- náhAs. |
| wah kuuNUxatuúnuʾ AhnuuxičitáWI xaawáčiʾ Ahnaa- wísaʾ. |
| wekaakawísaʾ kuuNUxatuúnuʾ. |
| anináʾU – xaawaarúxtiʾ niikohnuuxawé – wehnaáʾa čeésuʾ taanikuWIšitihnunáx. |
| noowitihneésiš AhnuuxičitáwI kuuNUxatuúnuʾ. |
| wah taanikutatuutAtkookUxuúkuʾ ništaataruuwaʾoóhu. |
| atsú nakutawé NIhúhtš AhtanuunaaʾiitUxičí- WI. |
| wah uunakuúkUx AhtanuunaaʾiitUxičíWI. |
| nikutatuuNUxAtkookUxuúkuʾ wáh nuhwakareéRA. |
| niku- tuuNUxtaaʾiitihUxuúkuʾ na sčirí tuúNAx niitiweNAtwaákA. |