XML version dated February 14, 2024. © Douglas R. Parks, Indiana University.
47
A Sioux Attack on
Like-A-Fishhook Village
Alfred Morsette
| wah wetatunaaʾiitíštA tsu šinikunuuNUxtaaʾii- waatihUxukú – niiʾAhnuutAxítIt tiiháʾ – niiʾAhnuuxitúhkUx nuxtAhčituúʾU. |
| nootiwáčiʾ sAhkAhaáhniniʾ sáhniš AhnuxtaanoótA wiitatshaánuʾ na káNIt -- ačitaánuʾ táWIt. |
| wah niikohnaawíriiʾIt Axtóh kanatuhneesiíšuʾ atsú wetatunaaʾiitíhuʾ niikohnuutunaánuʾ awirítkAt. |
| wetuutunaánuʾ wenaawiRIstoóku. |
| tuuneetUhwaáhAt sanánat paatúh oopiínuʾ anuú naahkaahunaanoótA nuu nootiRAhčituuwá sanánat. |
| wah Axtóh toosuxtaaNAhwísAt niitinaraanoótA ačitaánuʾ táwIt. |
| čituúʾuʾ toxtaakawoótIt. |
| šiisiišakawoótIt. |
| wewitiraaʾiítUx. |
| noowitiRAhčituuwá wehnaahtaku- čituuwaáhNA nuuneetunaanoótA sanánat. |
| tiwačeehUxuúkuʾ – witikaakeenutwakaʾuúʾIt – sanánat tiNAhunuuwaáWI. |
| tuuNAhunuuwaáWI NAhkAxiipáhAt aahwitihwa- koočíWI – na tuuNAhunuuwaáWI hunaanapsíniʾ – na tiihéʾ tinaraanoótA waahatUhkákUx na niškúsuʾ na neetAhkasčiripásIt niinuuxituníkUx noowititeenutwa- kaʾúʾ atsú nooNAhiínaʾ nuuNAhunaanoótA kutihwakoočiiwaáWI Ahninaahiwaaxaxkú sanánat neetUhwaáhAt. |
| tiraaNIhuúʾU sanánat. |
| niinoonakuuxaWIsiihiíʾU nootIhunuuwá sanánat. |
| wah noowitinoohúnoʾ – naakuNAhWIsá tiihéʾ – nii- ʾAhnatoxtaakítAt – čituúʾuʾ natakukuraakawootíkA – wiitatshaánuʾ káNIt – na – sáhniš. |
| – čituúʾuʾ šiisiišakawoótIt. |
| niikohnaraa- čítA – nikuwenihWIskáʾA aatohnaasaáhNA – niikohnuhnaanáʾA. |
| wah – niikooNAsákuuʾU – nooWIšitiitaakeéRIt sanánat wehnooNAhčeswaáta niiʾAhniščiraawiikUxukú nuuxitUhnoowiisákUx nuunatskatAhkáʾU. |
| noowitohnaanuukaataʾiíšaʾ – Ahnuxtsteéhat – tswaarúx- tiʾ – wehniinaakitUhwaníku – niitineetUhnoowii- sákUx. |
| noowitiRAhkaʾiíšAt. |
| wah niikanaahniiNIštaawiʾiiruhkoóčI AhnuuxunuuwaáWI witinehkunuunaahukoósU witišwačiʾaáhuʾ noo- NAsúx. |
| noonuuxunuuwá. |
| kutiraáNIš nohnaanuukataʾá witiitohnaakawiítIt čeésuʾ. |
| noosuxtaanuukatáʾ áriišIt. |
| niikohnihnaanuúʾU tiwenatakuraakitUhwaawaníkA. |
| wah tsu nakutawé kananakuuraawiteeriwó noowitanaanoorúhkUt apAhníniʾ. |
| wehna- raanuukataátA noowitiitaakAsštoohaásAt. |
| noowituhnaanuukatáWA. |
| – nooWIšitiiNAhnáʾAx. |
| – nuu witikaatAhaanúʾAt. |
| nuuwitiWIsuúʾU iiwenuxtaanawáNA šiniinaakiiwaatIhú čítUx sAhaánuʾ. |
| witiraanuukaaʾuúkUt čítUx sAhaánuʾ. |
| nuukunoowituuNAsaakaáhAt. |
| wah – nikuwituhnaánuʾ – taWIšaápis aniwenoosuxtaanuukaata- ʾiišá. |
| tiwehnuhnaanuukataátA nikuwituhnaánuʾ taWIšaápis haáwaʾ wešohniiNAhnaáxI. |
| a či wešiišeenuutAxáWI sanánat niiʾAhnihWIskáʾA aaxuútA. |
| nikuwituxtaateehuúʾU čituúʾuʾ nakuraanuukataátA wiitatshaánuʾ káNIt na sáhniš čituúʾuʾ niiraanuuka- taátA. |
| wah tuuháʾ niraanuukoókUt uunahUs- haanúhAt– noošiniinaakawíhAt. |
| niiháʾ– NAhuukaawiraátA nikuwewiwitiníkUx. |
| noonuuNIsaakaáhAt. |
| nooniinaakáwihAt na – čituúʾuʾ – niinakawoótIt. |
| – na – noonuhnaanuukatáʾAt. |
| wah niikohnuhnaánuʾ – sAhkakúxuʾ čituúʾuʾ nooniinakuNAhát. |
| wah nikuwituxtaateehuúʾU. |
| nikuwitištoohúnoʾ sanánat. |
| wah nookaakuutAxítIt uunariišíNIt. |
| noowiteeraníhIt aniwešohniitAhniraanátA – taWIšaápis AhnuhnaanuúʾA – xaá- hiniʾ aniwešiniitAhniraanátA. |
| witiraanuukaaʾuúkUt anuú NAhunaahkatAhkáʾU niiwewitininíkUx. |
| wah tihtaraanaáʾAs tinaraanátA. |
| tehnuxtawéʾ wiitatshaánuʾ. |
| tehnáʾIt. |
| kuuNUxteksaánuʾ nikuwi- tuuNUxtaaʾiitihUxuúkuʾ haáwaʾ.– witiwaákoʾ– wenakuhnaanapitaá- hAt wenakukuraahwaníkA štoh noošitatuuNAhnáʾAx. |
| wah kaaxtAhtšoóRUt wiítA nootuxtaahukoóʾUs. |
| kaakuuNUx- taawiʾiiruhkáʾIt. |
| witiwaákoʾ – kuuNUxteksaánuʾ – nikuwetatuunawikatAxá tiwešinatuuNAhnaáxI – aninoóčI taWIšaápis – nuhnaanuúʾA. |
| hawá nikuneetuhnaahnaánuʾ taWIšaápis. |
| aniwenuhnaanuukoókUt nakatooxUhuunoótA. |
| tišwačeehUxuúkuʾ iinaxkUskaNIhaáhkUx. |
| niiháʾ nikunootoohnaaNIswaátaʾ witohništíkUx. |
| a niiháʾ – nikunootiRAxUhuúna – naáNIt tinaraanoótA taWIšaápis. |
| ka naraaNIhuúʾU. |
| wititihkUxawáNIt. |
| kaakuneešawíhAx. |
| tikiitoxtaa- NAhkatáʾAt waahíniʾ. |
| wekohnaaRAhwaáʾ niinataraakíčI. |
| tuunakatAhkáʾU wekohnaaraánaʾ. |
| nikuwewitiinaahuníkUx – tinawaaríčI – nuhnaanuúʾA taWIšaápis kuuNUxteksaánuʾ niiwenatawé. |
| nawáh noowitiwaákoʾ kuuNUxteksaánuʾ wiiteešútš AhnáʾU sáhniš šitiisuxtehkUxuúkuʾ kuúNUx tikaʾiíšAt. |
| uu xaawaarúxtiʾ witikatariíʾI AhneečitáWI. |
| nootehnaanawi- ruuwíhuʾ weNAhkuutUhuuniikaʾiišátA weNAhkooNAhwaawaníkA. |
| tsu šitiináʾAx. |
| kaakíʾ šiNIhkuutuuníkUt. |
| kaakíʾ šiNIhkuutunaaWIsátA. |
| xaawaarúxtiʾ tikatariíʾI neečitáWI. |
| sanánat nootehnoosanaxkároʾ anináʾU. |
| AhkaakiraačeéʾA áxkUx neeneewísaʾ. |
| xaatareeʾúx tiičítA. |
| – sáhniš tíʾ. |
| – tatuhnaʾíhkuʾ kaakaátš. |
| xaatareeʾúx tiičítA. |
| uu hawá nikutuúʾUt tikatariíʾI. |
| wešiteeNAhnunuúwa. |
| atsú tinehnaNAhnaáNAt niikohnaraačítA axkuraahninuka- woótIt. |
| neeneetuhnaahnaanapítaahAt. |
| atsú tinaaríčI xaataree- ʾúx neečitáWI naáNIt Ahnootuutiikaʾišwóʾ niiNAhunuúWI sanánat. |
| na xaawaarúxtiʾ neešinihwaasákuʾ. |
| neeneenuxtačeewíʾaʾ neečitáWI. |
| atíštIt wekaakuuNAxí- huʾ wenawaasakúx. |
| noowetiRAhpaáʾAt wešohnihwaa- sakú xaawaarúxtiʾ. |
| wah neeniiwaákoʾ kaxtAhtšoóRUt tíwat suxtaaʾiitáWI tinaaríčI – sáhniš xaawaarúxtiʾ – wešitihwaasákuʾ. |
| nuxkatáhAt. |
| šooxihkoótIt. |
| neeneetiwaákoʾ -- neeneetiwakaraanúʾAt naaxičitáWI wešitihwaasákuʾ. |
| kaneeteeNUsuxteesiíšuʾ. |
| kunohnuúteeRIt. |
| neeniihUhtaa- wátAt. |
| kunohniihUhkatáʾAt. |
| xaawaarúxtiʾ neenuutáwi wehnačiraaWIhú paátuʾ. |
| tinaaríčI wiiteešútš neeniihUhtákaahAt. |
| – neeniihUhkatáʾAt. |
| – neeniičitaʾuuneéRIt. |
| neenuuNAsaakáhAt sanánat wešinihwiraaniwiítIt. |
| wah titaraanaáʾAs tinaaríčI wiiteešútš tinaaríčI kaakaátš. |
| tiinuuwaawáʾAx wenakooNAhwaawaníkA. |
| atsú – weneekuunaahnaanawíʾAt xaawaarúxtiʾ – niinatuxtaah- naaničitáWI. |
| wah čikiišisiniisuuxá wačéh tinaaríčI sáhniš. |
| atsú neečitáWI xaakaatít naWIsá áwit weneehUhkataátA xaawaarúxtiʾ noowitiskatáʾIt na nootíʾAt. |
| neeniiʾuuneéRIt. |
| hawá neešinihwiraaniwiítIt anináʾU sáhniš kuúNUx tikaʾiíšAt. |
| hawá – nuuwehnaaraaʾIhwísaʾ – áxkUx wiiteešútš sáhniš -- šitiisuxtaʾíhkuʾ naahané -- hawá neešinihwiraa- niwiítIt. |
| a tihwirinoósiʾ sáhniš. |
| hawá áxkUx neeneeraaʾIhwísaʾ wiiteešútš. |
| hawá nikutuúʾUt sáhniš tíʾ. |
| watoónaašA nikUšitiisux- taʾíhkuʾ nuxkUxiíʾU nakutakaaxíku. |
| wah – kaakuunaNAhuuNIšáwihAt – wenaNAhwaaruúsAt sanánat tinaraaNIhuúNU. |
| xaawaarúxtiʾ weneekuunaahnaanawíʾAt. |
| atíštIt toxtaapóʾ. |
| toxtaNAhkatáhAt. |
| wah kaakuhnaaninoosičiraʾá. |
| wah kohnaaRAhwaáʾ. |
| či siinó kohnaaraanaáhuʾ haáwaʾ sáhniš. |
| NIhúxuʾ nootíʾIt sáhniš wiitatshaánuʾ. |
| nootatinaah- naníhIt taWIšaápis. |
| wiiteešútš kutuuxAxaáʾA haakariiWAhnaaníkUx na NAhkAxiikatít. |
| neešiiníhkootIt tišináʾU wiitatshaánuʾ. |
| wah tinawaaríčI táWIt čiitíʾIš čituúʾuʾ tiraanunáhAs niihéʾ. |
| tuuNAhunaanoótA niiweNAtWIswaawáNA naahatúhkAt kaakuhnaaninoosičiraʾá. |
| wekaakuúʾUt niikohniišískaʾ aatohnaasaáhNA niiniiNAhčiteeʾá sanánat. |
| tinaraanoótA wenaRAhWIswáNA niikohnihnaahukoosuúʾA nootiiNAhnaačiteeʾá. |
| neewitiinihkUxawáNIt – sanánat – na neeraaNIhuúʾU weniinaNAhwaaruúsAt weniinakawootíkA. |
| anináʾU huunúxAx kaakaátš AhnuxtaáhNA nikuWIšitihkoótIt anináʾU wiiteešútš kaakaátš AhnuuxA- xaáNU. |
| nawáh šitehnuxtawéʾ taróxpa tišinawaaríčI. |
| tišiNAstaraʾó nikU- šitehnihkoótIt. |
| wah witsuxtaanuukatáʾAt. |
| noowititihkUxawáNIt saná- nat. |
| aráh Axtóh wekaakatakuunaaNAhuuNIšáwihAt. |
| na kaneeniiraaNIhuúʾU wenatakuuraaNAhwaaruúsAt. |
| wenatakuuraaNAh- katoókUt kaakiraaNIhuúʾU. |
| na iiraaNIhuúNU a čituúʾuʾ aatakuuraakawoótIt – čituúʾuʾ – oohnaána – niikoh- nuhnaánuʾ wekohniinawireehaáʾAs. |
| aataraahNAhwii- sátA huukaatAhaáhniniʾ kaakatakuunaaNAhuuNIšaWIháxtA. |
| tinaraanoótA sáhniš tihwaaRUxtíʾ. |
| šinitkAxá tuunaáhu tsUhiínuʾ šinitkAxáhu wehninaaʾiitawaaWIhú šinittsUhiihkAxá kaakatakuunaaNAhuuNIšaWIháxtA. |
| koxtakuuraakuuNAhát |
| wah tákuʾ niikukohnaaroohuúʾU sanánat sanánat tinaa- čitaanoósI číkuʾ niikohnuutačitanaánuʾ tákuʾ niikukohnóxta AhnuuxIskáʾA – sáhniš čituúʾuʾ aatakawootíkA – na wiitatshaánuʾ na – káNIt – wah – niikohnáʾAt – niikoh- nuúta čeésuʾ. |
| na wiiteešútš witiraanunáhAs. |
| tatsuxwaaʾeéRIt naátU. |
| kaakiraačeéʾA NItkuwaawanú šinikuusuxtaaʾiitawaawihUxukú. |
| iiháʾ siinó tiwaákUx. |
| iineewaákUx. |
| tiwaaNIhuúʾU. |
| iiháʾ nikuwitiʾiínos sanánat. |
| nikuwitičitáros. |
| áxkUx šihUxtaánuʾ NAsawíʾuʾ na áxkUx nikuwituhnaánuʾ AhnuuxIhčitaroósI na tuuhéʾ Ahniškawooruutikú. |
| nakutawé NAhkuwaasakúx – na – WIšitinikaaʾiíšAt niiʾAhnuuxitUhwaáhAt. |
| niihéʾ niiweneetúhkUx wenihwačee- hu – Beulah niihéʾ – nikuwituuxitUhkaátUx sanánat AhnuuxunaanoótA. |
| nikuwituuxitUhwaáhAt aniweNUsuxtAhWIsátA. |
| wah kanawituutAxítIt niiʾAhništoohunáʾU. |
| nootiraa- nunáhAs. |
| nikuwituhnaánuʾ čiitíʾIš sáhniš wiiteešútš – niiwenaraanunáhAs – na – pítkUx – wiitatshaánuʾ NAhkAxiikatít AhnuuxAxaáNU haakariiWAhnaaníkUx. |
| tinaákUx haakariiWAhnaaníkUx nikuwitóx hiʾáxtiʾ tiíʾAt. |
| nooweteeríhIt sápat wenuuniíWIs. |
| tiíʾAt – nooxaanaáNU – čituúʾuʾ – wetiraanunáhas. |
| – nooweteerí- hIt tinaákUx sápat wenuuniíWIs. |
| nikuwituuxAxaáʾA wiitatshaánuʾ haakariiWAhnaaníkUx. |
| atsú tinaákUx– NAhkAxiikatít– wiitatshaánuʾ tehnuuxaana- níkUx sáhniš. |
| staNAhaakaatít atípaʾ nikuwitóx na neetAhkaráni. |
| kuúNUx kananiikatariíNU nikutuuxAxaáʾA haáwaʾ. |
| wah nikuWIšitóx anináʾU hiʾáxtiʾ káNIt witíʾ. |
| atsú witaáʾ íhUx wiitatshaánuʾ íhUx káNIt haáwaʾ. |
| nišwačeehUxuúkuʾ NAhkAxiikatít kuúNUx kananiikatariíNU nikuwitóx atípaʾ. |
| wah tinaákUx staNAhaakaatít nikuwitóx inástiʾ kuúNUx kananiikatariíNU. |
| Sanishtaaká his mother she was theirs (du). |
| wah taanikutatsuuxItkookUxúʾ pítkUx táWIt NIhku- naaʾiiwaátI tinaraaʾiítUx tiwenatunaaʾiítIhu. |
| wah tinaákUx kuúNUx tikaʾiíšAt wetatunaaʾiitíštA niiʾAhnuutaáNA. |
| wah tinaákUx wiiteešútš wituxtaahukoóʾUs naahnuuxAxaáNU watoónaašA. |
| WIšituxtiraáhuʾ wiiteešútš. |
| wah taróxpa weNAhkučeehaáhkUx wenehkuraakawaakaroóku na witeenunuunaakaanunós taakáxtš niinooNAhkuúʾU xaátš neščiraánuʾ WAhúx wenehkuraakawaakaroóku taróxpa. |
| wah tsu tišinaákUx WIšituxwaawanúʾ iitineetuunoótA. |
| hawáh šiisiiNIšakaakawáʾAs taróxpa. |
| nooWIšitIhuúpA weWIšitohnuunáWIswo. |
| WIšitUtčeehaahtaakárahAt niiʾAhnaraanoóta taróxpa. |
| nooWIšitičiraahAhkúxIt. |
| nooWIšitičiraahanaaWIsítIt. |
| šiisiiNIšakaakawáʾAs. |
| – wah nikuWIšituúta. |
| – wah nikuwituxtaateehuúʾU. |
| nikiišuutaáNA šuunačiraahAhkúxIt taróxpa – wah – nikuwetAxiniitaakaaníštA niinaraawiitoóčI naahukoósuʾ tinaraáčI číkuʾ nakuutaáNA. |
| wewititAxwaakáWA. |
| nikutatuuxAtkookUxuúkuʾ. |
| wah tišinaákux nikuWIšituúta. |
| wah tinaákUx – weNAheešá – wehnuunačiraahAhkúxIt wešohnačiraahanikaaʾá wah kuúNUx tikaʾiíšAt suúnaaxuʾ – uu – wituhné – AhnaahtakúʾU – hiwaaráNIt. |
| nooWIšitohnaánaʾ – naakunaánuʾ – nakaánus xuúhuniʾ niiNAhunaanúʾa huukaawiraátA niinuuxitúhkUx nuuxitUhčituúʾU šohnaawaʾá. |
| kookuríhIt WIšitIhukákUx. |
| uu witiraaNIhuúʾU naakunaánuʾ nakaánus wešohna- taráʾU. |
| uu tinaaríčI xaawaarúxtiʾ noowewitiisaNAxaánuʾ AhnačiškataWAhnaáhu. |
| nuukuwitireewáʾAt niišohnoxwaʾá. |
| wah nikunoowitiiraawiiʾót wehniinaakitUhwaawaníkA anuunatskatAhkáʾU wehnoosuxtaanuukaataʾiišá. |
| noowitiwaákoʾ tinaaríčI kuúNUx tikaʾiíšAt wah nataahtakúʾU – tatooxAsíštA. |
| – wah – tsu – taanikuneetuúta tatuunakaakawáʾAs taróxpa. |
| – naahukoósuʾ neéʾIt. |
| – wah číkuʾ niiNItkuutaáNA– kaakíʾ NItkunaaninó. |
| wenataahtakúʾU – tatoo- xAsíštA. |
| wetatAhuunawaahíštA. |
| xaawaarúxtiʾ noowewitiisaNAxaánuʾ. |
| nootikaruúWAt. |
| noowituhnaxtanoóʾa. |
| noowitiwaákoʾ tuhnaʾít xaawaarúxtiʾ tinaaríčI hee tičé nuúʾUt Ahnoonaakurinó. |
| tAxkatariíʾI na kaneeneešiwiroóhuuʾU. |
| nikutatíʾ nakukUhunáhAs. |
| tAxtooxuúʾU NAxkatariíNU xaawaarúxtiʾ tinaáxU. |
| nikutatíʾ. |
| nikukooxikuuhunáhAs. |
| nootiičitawiítIt tinaaríčI xaakaatít. |
| wituhné. |
| wituuNIšaʾiwáNIt tinaaríčI suúnaaxuʾ. |
| noowiteečitstáʾ. |
| tineečitáWI wiiteešútš noowituuNAxíNIt uhtaRAhčiíšuʾ aniwehnaaʾá. |
| aa witikatariíʾI xaawaarúxtiʾ nuuwehneesAhkoó- kUt. |
| noowitiihUhtawiraáʾAt niiwehnaraanuuka- tawó. |
| noowitiičitaWIhaʾuúkUt. |
| witIhuukatáʾAt. |
| anuú noowitiihUhkatáʾAt niiwehnaRAxUhuhteéhAt wehnooNAhčitawaʾá. |
| noowitiwísAt. |
| nootiihUhtákaahAt. |
| tinaaríčI xaawaarúxtiʾ niikohnuutUhuúna WIšiteenuusuuxi- RAxwísaʾ štoh anináʾU– xaakaatít – tsu AhnuuxičitáWI wewitIhunáhAs. |
| weWIšitihkoótIt kuúNUx tikaʾiíšAt tsu kanawituunaNAhuuNIšáwihAt wehnaakuNAhátkA wehnaawaaruúsAt xaawaarúxtiʾ wehnuunakawooruutíkA. |
| wah nikuWIšitiininuʾá. |
| wah tuunaákUx naahané šohniisuxtéhku hawá nikuwitiʾá kuúNUx. |
| noowitehnikawaawáRIt sanánat. |
| noowituutUhuunoohtawiítIt kuúNUx. |
| noowiteekawoótIt sanánat. |
| wah tinaákUx watoónaašA weWIšitihwiraaníkUx haáwaʾ. |
| nikuwitUstaraaNAsúʾ haáwaʾ. |
| tsu AhnuxkUxíʾ. |
| nikuwitunaačiteeʾá niíšuʾ wehnuNAhkatakUxiiNIhú. |
| witíʾIt šohniisuuxAhnehkUxukú nariišpAhaatíčI noowehneeRAhWIsá ništAhkatAxá. |
| noowituNAhkatakUxiiníhuʾ tinaákuʾ atíštIt kanawitiirištAhká. |
| nooWIšitihkoótIt. |
| wehnaRAxUhuunaweétA nooWIšitiiniinaNAxwíʾAt iiʾAhnaʾiinoswaáWI niiwehniinakuNAhátkA. |
| wah tinaákUx naahané tehnaawísaʾ. |
| atsú uunaraanoótA táWIt wewitiraanunáhAs. |
| kuúNUx tikaʾiíšAt kaakaátš na watoónaašA – na – pítkUx wiitatshaánuʾ na káNIt. |
| wah – tiwenaraakoxkAhaahwaawaáhNA – weniinaaʾiiwaawaátI sanánat wenuuxIhtakUhuhwaawanú anuú niškúsuʾ na – waahatUhkákUx – na niihéʾ – wetikuunaahunáhAs – niiNIš- taaʾiiwaawaatIhú aninaraaʾiitUxíčI wah taanikutuutAxítIt. |
| wah witiRAhkoxkAhaáNAt – sáhniš – niihéʾ niiʾAhneetúhkUx niškúsuʾ. |
| noowehnaRAhkaawaáhu uu witiraačiškáʾIt. |
| wehnaraanoótA kananiiraaNIhuúʾU sanánat. |
| anuú kuwitaahwé nátš. |
| pAxIskuúxuʾ witUstákUx. |
| – hawá áxkUx uukuwitiwé. |
| – pítkUx pAxIskuúxuʾ šohnuuxuhwaáWI šohnihkootíkA. |
| nooWIšitiítIsiš. |
| – noowitiwaákoʾ – tináWI pAxIskuúxuʾ nikutíʾ kuúNUx tikaʾiíšAt a tuu- naáhWI nikuníʾ kaakaátš. |
| tehnuxpAxkariwíʾ NIhúhtš wiiteešútš. |
| WIšitiitIswaáwiš sáhniš tatstaraʾóʾ sáhniš wehninaanaawiitikú Ahnatakuraačeewá AhniikawootíkA aninoóči. |
| AhništaanuhkoóčI naawaaRUxtiíʾuʾ noowitiránoʾ NAhnaaWIškáhtš. |
| WIšitiisaahnoóʾA. |
| na tiwenehnaNAhnaanúʾAt ačitaánuʾ niiNAsiíNU. |
| wah číkuʾ šiNAxkuraáwiš. |
| – wah uunáxkUx kaakaátš – tiwenee- tinaapIsaáhu niiwešinaraáhNA. |
| wah čeésuʾ číkuʾ WIšiti- NAxkUtkawiítIt čeésuʾ NItkuraakIsšteehuúNU niiwešinooNAhuunuúʾA. |
| atsú wenuunaahé atíštIt šitehnaára wešohnitwaaWIhtikú áwit AhnuuxunuuwaáWI. |
| nootiraačiškawá AhnaRAhkaáhu. |
| wah suúnaaxuʾ tiwitiihAxwánuʾ. |
| wituunáwiʾ piirapIskhuúnuʾ. |
| nikutišwačeehUxuúkuʾ suúnaaxuʾ noonuhneeRAhú. |
| noowewituutuNAhkatAhaákuʾ niitiʾAhnaraanoótA sáhniš. |
| noowitiwáčiʾ wah WIšteetóʾ. |
| wetuhkohninoosíštA tinawanú. |
| hawá áxkUx uuwehnawánuʾ. |
| čiitíʾIš wituhnaánuʾ suúnaaxuʾ wehneenuutaakawičešwaáhnu – sáhniš – tinaraanoótA wehnihnaanuúNU Ahnatakuxtaačé aninoóčI tišinaákUx wiiteešútš šohnihkootíkA. |
| wah – nootiraaʾíWA. |
| núxkUx – šohniisuxtéhku kaakaawaapIsíšuʾ– na – sčirí tuúNAx nooWIšitiRAhunáhAs tinaaríčI suúnaaxuʾ AhnuhneéRA AhnuxtAhkAxiiNAhkataá- NU. |
| uu – suúnaaxuʾ – niwaaraáʾuʾ wehniitapsiwaawaahnú nooxíniʾ na taWIšaápis nuukunoowiteewítat. |
| na uunawaaríčI nooWIšitiinaNAhunuuwaáhAs wehnaahtakukaaʾišwaʾá. |
| na tinaákUx – sčirí tuúNAx – na – kaakaawaapIsíšuʾ – noo- WIšitoosiráxaʾ tinaákUx suúnaaxuʾ. |
| noowitiwískaʾ tinaákUx– suúnaaxuʾ – wešiteeNAxkuusiRAxkaaʾiišúhtA niiʾAhnatoxtaakítAt tiihéʾ. |
| číkuʾ wetehnuutunaánuʾ wehnatakuraahNAhčituuwaáhNA wehnaraanawáNA koohaáhkAt. |
| wehnaraa- nawáNA nikunoowetehniiraawiiʾootšaanúʾ. |
| noowitiwískaʾ tinaákUx suúnaaxuʾ wešiteeNAxkoh- takúxtA sáhniš. |
| či wešiišeenuusiRAxáʾ witiNIhkutAhkatAhakú niikoh- nuhnaánuʾ wiítA aniwenuuxunuuwaáWI. |
| wah na niišaakIhtakuranuhkáʾIt. |
| ka náʾIt wiitaníhUx. |
| niikohniíhiʾ načiiʾuuháWI skAhuukaawíʾAt nikuwitiíhiʾ wehneétAt. |
| wah čikiitooxUhuunaakaakawáʾAs na neeteeraapóʾ. |
| noowitiraaninuúWA. |
| noowiteečitáʾ aninaʾU kaakaawaapIsíšuʾ wehniinakiwaaxaxkú – šiišUhuúnaʾ. |
| – noowitikatáʾAt. |
| a či – nikuwešiišeeníkUx anináʾU – suúnaaxuʾ Ahnooxawičešwaahnú. |
| wah – niiháʾ – nikunooWIšitinuxwanuuxítIt wewitohnitkatAhakú. |
| WIšitiiNAhuunuxteéWA na nooWIšitiiníʾit. |
| hawá uunaaríčI Ahnooxawičešwaahnú hawá nikuWIšitiiNAhuúnuʾ. |
| weWIšitíʾa pítkUx. |
| wah – wah teéRIt sanánat – a – či – wešiišeenuNAhunáhAs haáwaʾ tsu anináʾU šitehniinaáku štoh. |
| tehneenuutUhuuniraanoósaʾ sanánat. |
| noowi- tiisiráxAt wah teéRIt nooxAhtakúʾU sápat. |
| piiráʾuʾ wituxtá. |
| noowitaahtakukaaʾišwáʾ. |
| wah niiháʾ nikuwituutAxíruutIt. |
| noowitaahtaku- wísaʾ. |
| atsú wewitiiNAhnaawaawaʾú Ahništeš- waawaahnú. |
| wah taanikuwituutAxítIt. |
| wah taanikutatuuNUxaakIt- kookUxuúkuʾ niiNIštaaʾiiwaawaatIhú. |